IĞDIRIN TARİHİ TURİSTİK YERLERİ

IĞDIR’DA SAKALAR DÖNEMİNDEN KALMA TAŞ KALE

Iğdır ilinin güney batısında yer alan bu kale balık gölünün içine uzanan yarım adanın hemen üstündedir. Çeşitli kaynaklarda İskit kale, Taş kale, Sakalar kalesi olarak adlandırılan bu kalenin tarihçesi MÖ 3 bin yılına kadar uzanıyor. Yöre halkınca ise bu kaleye, er galası, kimmer  galası ve daş gala gibi çeşitli isimlerle anılmaktadır. Balık gölü içerisine uzanan yarım ada şeklindeki sarp kayalıklar üzerine  inşa edilen kalenin karadan giriş kısmı siyah bazalt taşlarla örülmüş kale surlarından oluşmakta ve kale içerisinde sakalar döneminden kaldığı söylenen çeşitli duvar kalıntıları, oda şeklinde bölümler yer almaktadır. Yarım adanın karşısında yani Balık gölünün tam orta kısmında yer alan küçük  ada parçası üzerinde ve bir kısmı sular altında kalan kale kalıntıları da bölge tarihine ışık tutacak önemli bulgular arasında.  Yöre halkınca yarım ada üzerinde bulunan taş kaleden gölün ortasında bulunan ada üzerindeki ve yöre halkınca efrasya galası olarak ta adlandırılan kaleye yer altından tünel şeklinde bir yol uzandığına inanılmaktadır.

Mitolojik açıdan Iğdır İrem Bağarı hikayesi:

Iğdır İrem Bağları mitolojisi:

 Evvel zaman içinde Ağrı (Kaf) dağının dört bir yanında yüzlerinden samimiyet, yüreklerinden vefa eksik olmayan iyi insanların hep birlikte sevgiyle ve doğayla barışık halde yaşadığı bir diyar varmış.   

  İnsanların birbirlerine olan saygı ve sevginin yanı sıra hayvanata, doğaya ve çevreye karşı olan adalet duygusunun da çok yüksek olduğu bu diyar çiçekler ülkesi olarak ta adlandırılırmış. Hatta Hz Nuh peygamber’in bile tufan sonrası zulme, küfre ve günaha bulaşmış kavimden kurtulmak için masum insanları gemiye alıp yeni bir başlangıç için özellikle bu toprakları tercih ettiği söylenenler arasında.

     Rivayete göre bu iyi insanlara Tanrı tarafından Ağrı dağının yamacında içinden ırmakların aktığı, rengârenk kelebeklerin ve kuşların uçuştuğu, binlerce renk çiçeklerlerin açtığı, birbirinden güzel meyve ağaçlarının bulunduğu ve kurtla kuzu’nun birlikte oynadığı bir cennet bahçesinin bahşedildiği söylenir durur kuşaktan kuşağa, kulaktan kulağa.

Gel zaman git zaman derken bu topraklarda çevre ve tabiata karşı olan adalet duygusunun bozulmasıyla Ağrı dağının eteğinde bulunan bu cennet bahçesi dağın sallanmasıyla toprak altına çekilerek kaybolduğuna inanılır.

  Mitolojiye göre Iğdır, Nahcivan, Erivan, Van ve Tebriz yöresinde kısacası Ağrı dağının dört bir yanında yaşayan insanlarda İrem (Cennet) bağlarıyla ilgili şöyle bir inanç yaygındır. Hangi dinden, dünya görüşünden, yaşam tarzından ve inanıştan olursa olsun bu dağın etrafında yaşayan tüm insanlar doğaya ve birbirlerine karşı adil oldukları zaman bu “Cennet bahçesi’nin” yüce yaratan tarafından onlara yeniden bahşedileceğine inanırlar.

Iğdır, Nahcivan, Erivan, Van ve Tebriz bölgesinde Nevruz kutlamaları kapsamında geleneksel olarak her yıl yapılan tabiat günü olarakta adlandırılan  “Tabiatla Barış bayramı” bu konuya verilebileceğimiz en belirgin örneklerden birsidir. Nevruz bayramının yedinci ve son aşaması olan bu bayramın ritüelleri hem doğaya hem de tüm canlılara duyulan sevgiyle birebir örtüşmektedir.

IĞDIR’DA KÖY ADLARI

Yerleşme adları bir yerin günümüze ve geçmişe ait bazı coğrafi özelliklerini ortaya koyan en önemli unsurlardan birisidir. Iğdır Yöresi, geçmişte M:Ö 4000-810 Huriler, M.Ö. 810-785 Urartular M.Ö. 785-400 Sakalar 1064-1239 Kayılar 1239-1256 Çingizler 1256-1355 İlhanlılar 1355-1404 Timur’lar. 1404-1469 Karakoyunlular, 1469-1502 Akkoyunlular, 1502-1514 Safavi Türk Devleti, 1736-1827 Gacarlar (Revan Eyaleti) ve Osmanlı gibi birçok hâkim güç ve medeniyetin yaşadığı bölge olmuştur. Her medeniyet kendi kültürel mirasından bazı izler bırakmış ve böylelikle sahada bu medeniyetleri temsil eden ve çok kültürlülüğün yansıması olan farklı yerleşme adları ortaya çıkmıştır. Doç. Dr. İbrahim Güner’in yaptığı araştırmalarda Iğdır ve çevresinde en çok rastlanılan isimler Kimmerler, Vanad, Bulgar, Saka, Udin, Arsaklı, Kıpçak, Hun, Agaçeri, Parn, Sabir ve Hazar gibi Türk topluluklarından kalan yer adlarıdır.  Buradanda anlaşılacağı gibi bölgenin MÖ Vll' inci yüzyıldan itibaren Türk yerleşmesine sahne olduğu ve dolayısıyla  tarihin çok eski devirlerinden beri bir Türk yurdu olduğu bilinmektedir. Iğdır’da en yaygın olarak rastlanan tarihsel yer adları ise XI' inci yüzyıldan itibaren buralara hakim olan Selçuklu Türkmenleri ve diğer Oğuz boyu ve oymaklara ait yer adlarıdır.

Özet olarak Iğdır yöresinde bulunan köy isimleri de geldikleri kültüre dair pek çok sırrı da içinde barındırıyor. Yüzyıllar boyunca çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış bu topraklar, üzerinde yeşeren medeniyetlerin izlerini hem tarihi kalıntılarla, hem de yerleşke isimleriyle günümüze taşımıştır. Gödekli’ den, Yaycı’ ya Kızılzakir’den Erhacı’ ya köy isimlerine kısaca bir göz atalım.

IĞDIR:  Oğuz Han yirmi dört Oğuz boyundan yirmi birincisi sayılan İç Oğuzlar'ın Üçoklar koluna mensup idi. Kentin ismi Oğuz Han'ın altı oğlundan biri olan Deniz Han'ın en büyük oğlu olan İğdir Bey'den gelmektedir. Iğdır ve kabilesi, Azerbaycan ve Aras bölgesinde yerleşmiştir . Karakoyunlu ve Akkoyunluların  da mensup olduğu bu boyun ilk başbuğu İğdir Bey'dir Iğdır'ın sözcük anlamı iyi, büyük, ulu, ünlü ve sahip'tir. Yöre halkı Iğdır adını İdir veya İydir olarak telaffuz etmektedir. 30 Mayis 1404 yılında Ağrı dağını kuzey eteklerindeki Iğdır Korgani'na uğrayan lspanyol Elcisi Clavijo, "kayalıklar uzerinde duran bir Kalenin olduğunu isminin ise Iğdır olduğunu belirtmektedir. Buradan da, Oguzlar'm 24 boyundan, 21'Incisi sayılan iç Oğuzların  Üç-Ok koluna bağlı Iğdır beyin Sürmeli Çukuruna inerek burada yerleşik hayata geçtiği anlaşılıyor. Bu gün Iğdır Kültepe Büğdüz mevkide kayalıklar üzerinde yöre halkınca oğuzgala olarak adlandırdığı eski çağlardan kalma bir kale kalıntısı bulunmaktadır.

BAHARLI MAHALLESİ: (Baharlı oymağı) Karakoyunlu hanedanlığı boy birliğine katılmış olan bir oymaktır. Bu oymağın, büyük olasılıkla 1408 yılında Kara Yusuf tarafından Hamedan fethinin ardından, Karakoyunlu boy birliğine katıldığı anlaşılmaktadır. Kökenleri Vladimir Feodoroviç Minorsky, Barānī (veya Bārānlū) diğer bir adının Bahārlū olduğu ve Īvā boyundan ayrılmış, Karakoyunlu hanedanlığında egemen olan bir oymaktır. J. Malcolm göre, başlangıçta "Timur tarafından Suriye'den Fars'a getirilmiş" aslen Šāmlū'ların bir koludur. Azerbaycan'da Agdam Rayonunda 133 m. rakımda Baharlı ve Zangilan Reyonunda 346 m. rakımda Baharlı adında yerleşim yerleri vardır. Ermenistan'da Syunikʼ (eski adı Zengezur) eyaletinde 1669 m. rakımda Baharlu adında bir köy vardır. İran'da Günümüz İran'da Fars eyaleti yanında, Azerbaycan, Kerman ve eski Horasan eyaletlerinde yerleşiktirler. Anadolu'da Baharlı oymağı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı ve Muğlanın Milas ilçesinde Baharlı isminde köyler mevcuttur. Ayrıca bazı kaynaklar 1664 de Ağrı dağı Korhan yaylasında meydana gelen ve bir hafta süren depremle Iğdır kalesi ve şehri yıkılmış (Kırzıoğlu 1953: 537). Sağ kurtulanlar ise ovaya inerek Baharlı ve Iğdırmava (Yeni Iğdır)  köylerine yerleştikleri yazmaktadır.

BAŞKÖY (ARALIK): Eski adı başköy olan bu ilçemiz ovadan Ağrı dağı’na uzanan topraklarda Ağrı dağına en yakın köy olduğundan oğuz Türkçesiyle baştaki köy (başköy) ünvanıyla anılmıştır. Nahcivan’ın  Ağrı dağına en yakın rayonu olan Şarur ve aynı konumda İran’ın Culfa şehrinde’de aynı adla köy isimleri bulunmaktadır.

CENNETABAT KÖYÜ: 1854 yılındaki kaynaklarda adı yine Cennetabad olarak geçen bu köy  adını İrevan hanlığı beylerinden aldığı söylenmektedir. Geçmişte iğde ve ılgın ağaçlarıyla meşhur bu köyümüz 18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılın başlarında bölgeye hakim Güney Kafkasya Türk hanlıklarından birisi olan revan hanlığı beylerinin gezi amaçlı gelerek vakit geçirdikleri yer olarak bilinmektedir. kültürel, tarihi ve doğal güzellikleriyle meşhur bu köyümüzde ayrıca Gacarlar döneminden kalma tarihi bir mezarlık bulunmaktadır. Köyde bulunan Ağrı dağının lav taşlarıyla yapılmış taş mektepte Iğdır’ın en eski okulları arasında.

KARAKOYUNLU İLÇESİ: Adını 14. Yüzyılda İran, Irak, Azerbaycan, Musul, Kerkük, ve Van gölünü kapsayan  büyük bir coğrafyaya hakim olmuş Karakoyunlu devletinden almıştır. Karakoyunlular Anadolu’dan İran’a yaptıkları akınların yanısıra, Azerbaycan’ın tam olarak Türkleşmesini sağlayan harekatın temelini atmışlardır. Onların konuştukları dil, bugünkü Azerbaycan (Doğu Oğuz) Türklerinin konuştukları dildir. Karakoyunlu hükümdarlarından Cihanşah, Azerbaycan edebiyatının klasiklerinden biri olmuştur. Bugün Karakoyunlu ilçe merkezinde Karakoyunlular döneminden kalma koç başlı mezar taşları ile birlikte  ve Aralık Kulukent (Gulukent) köyünde bir kümbet bulunmaktadır.  

GÖDEKLİ KÖYÜ: Köy ismini 1497-1499 yıllarında Akkoyunlu devletinin başına geçen Gödek Ahmet’ten almıştır. Akkoyunlu hükümdarı Gödek Ahmet’in 14. nesilden torunu olan Gödek Murat önderliğinde kurulan bu köyde Akkoyunlu İbrahim Gödekli adına yapılmış bir kümbet bulunmaktadır. Gödekli kabilesi oğuzların Üçoklar kolundan Bayındır boyuna mensup bir kabiledir, Gödek lakabı ise hükümdar Ahmet’in bacakları kısa olduğundan Gödek Ahmet lakabıyla anılmasından kaynaklıydı. (Gödek; Azerbaycan Oğuz Türkçesinde kısa anlamına gelmektedir) 

YAYCI KÖYÜ: Köy adını Oğuzların Üçoklar boyuna mensup Dağhan’ın 4 oğlundan biri olan Salur beyin çocuklarından Öğürcük Alpın büyük oğlu Yaycı beyi kolundan geldiği düşünülmektedir. Bu köy ahalisinin o dönemler ok ve yay sanatıyla da uğraştığı söylenmektedir.

EKEREK KÖYÜ: Iğdır’da mitolojik anlamlı yer adlarına da  rastlanmaktadır. Ekerek (yeni adı Uckaya) köyü de bunlardan biridir, Dede Korkut Destanı’nın kahramanlarından biri de Ekerek (Egerek) Bey'dir. Bu köy adını  Ekerek Bey'den almıştır.

GÖKTAŞ KÖYÜ:  Köyün adı, Horasan'dan gelerek Anadolu'yu yurt tutan Oguzlar'rn başında bulunan Gok-Taş Bey'den geldiği söylenmektedir,  ayrıca bu köy sınırları içerisinde Köroğlu kalesi adında bir eski kale kalıntısı bulunmaktadır.

TURABI KÖYÜ: Tuzluca ilçesine bağlı bu köyün adı 15.yy da  Safeviler dönemi Şah Abbas  zamanında  Sahat Çukuru idaresinde bulunmuş olan, Turabi Bey'in adından geldiği bilinmektedir.

ZÜLFİKAR KÖYÜ: Köyün Revan Türk Hanlığı döneminde (1749) yılında bir Türk Beyi olan Zülfikar Han tarafından kurulduğu bilinmektedir.

ERKOV (SUVEREN) KÖYÜ: Iğdır ve çevresinde Urartular’a bağlı olarak yedi tane yerel krallık bulunuyordu. Bunlardan Erixuaki Krallığı Ağrı Dağı kuzey yamaçları ile Aras Nehri arasında, bugünkü Karakoyunlu ilçesi kara kireler denilen mevki Taşburun, Bulakbaşı, Aktaş köyleri ile Melekli Beldesi’nin doğusunda yer alan Kasımın Tığı denilen mevkide yer alıyordu. (MÖ IX.-VIII. yüzyılda) Iğdır' da yaşayan Urartular'a bağlı Erikua Krallığı'nın egemen soyu olan "Erikua" adının, şimdiki "Erkov" adında korunduğu belirtilmektedir. 

AHURA (Yenidoğan) KÖYÜ:  Büyük Ağrı Dağının kuzey yamaçları üzerinde bulunan Ahura (Akhura), MO II. Yüzyılda Artaksiyasli Krallığı zamanında bir dini ibadet merkezi olarak kurulmuştur. (Ahura-Mazda Hürmüz) Artaksiyaslıların en cok ziyaret ettikleri tanrı idi, Ahura, 1840 yılında Ağrı Dağı’nda meydana gelen yer sarsıntısı ile dağdaki kayma sonucu, toprak altında kalmıştır. Bu olayda köyün bütün insanları (1600 nüfus) ve hayvanlar da yok olmuştur. Daha sonra burada kurulan yerleşme, 1965 yılında "Yenidogan" adıyla bir muhtarlık yönetim birimi durumuna getirilmiştir.

ALİKAMER- MOLLAKAMER KÖYLERİ:  Iğdır il sınırları içerisinde bulunan bu köy isimleri M.ö. 3000 – 1000 Yılları arasında bölgede yaşamış ve yaşadıkları coğrafyada derin kültürel miraslar bırakmış Asya kökenli Turani bir kavim oldukları bilinen Kimmerler’in hatırasını taşımaktadır.

TAŞBURUN KÖYÜ:  köy Ağrı dağının püskürttüğü lavların meydana getirdiği kayalıkların Aras nehrine doğru uzandığı en uç çıkıntıda kurulduğu için ismini buradan almıştır. 

AMARAT (ÇAKIRTAŞ) KÖYÜ: Araştırmacı yazar Nihat Çetinkaya’nın tespitlerine göre Akkoyunlu Kul Yusuf Kümbeti’nin de bulunduğu bu köyün isminin Sakalar’ın Amarat boyundan geldiği söylenmektedir.

HASANHAN KÖYÜ:  Köy adını Revan serdarı Hasan Han Kaçar İrevanski den almıştır, 18. Yüzyılın başlarında Gencede dünyaya gelen Hasan hanın  varislerinin bir kısmı halen İstanbul’da yaşarken bir kısmının da Amerika birleşik devletlerinde yaşadığı bilinmektedir. Hasanhan köyünün ilk kurucularından sayılan Hasan Han Kaçar İrevanski’nin mezarınında  bu köyde olduğu söyleniyor. 

GACAR KÖYÜ: Kacar/Gacar veya (Azerbaycan oğuz türkçesiyle "Gecer") köyün adıdır. Kaynakların bu bölgeye gelip yerleştiğini bildirdiği Ağaç-Eri Türk boyunun adından geldiği anlaşılmaktadır. aynı zamanda ismini  1794 ile 1925 yılları arasında bölgede hüküm sürmüş Gacar Türk devletinden aldığı bilinmektedir. 

 Ayrıca Iğdır Tuzluca bölgesinde Sabir Türklerinden kalma bir çok yer adlarına da rastlamak mümkündür . Örneğin,  Kirkbulak, Sarıbulak, Ağbulak, Onbulak (yeni adi Unbulak) ve Karabulak köylerinin adlarıda Sabir Türklerinden kalma yer adlarıdır. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---- Oğuz boylarının Anadolu coğrafyasını fethettikten sonra yerleştikleri bölgelere yer adı vermede boy, oymak ve şahıs adlarından yararlandıkları bilinmektedir.

Ayrıca Iğdır Yöresinde adını şahıslardan  alan yer adları da oldukça yaygındır. Eskiden Iğdır yöresinde  Horasan-Anadolu dervişlik geleneği çok yaygındı, Bu anlamda ileri görüşleri ve kararlarındaki hakkaniyetle bilge insanların isimleri de Iğdır genelinde yaşatılmıştır. Canderviş, Hakveyis, Hakmehmet, Hüseyinkent, Necefali, Kerimbeyli(Abbasabad), Kızılzakir, Alikızıl, Kulukent (Aralık), Seferkulu, Halfeli, Alican, Mürşitali, Pirdemir gibi köy isimleride Iğdır yöresinde  dervişlik geleneklerine göre verilmiş yer isimlerine örnek gösterilebilir.

HAKMEHMET KÖYÜ: Adını horasan erenlerinden alan bu köyde Mehmet isimli bir bilge kişinin  yaşadığı ve bölgede yaşanan anlaşmazlıklarda hep hakkı söyleyen kişi olarak ön plana çıktığı söylenmektedir, bu bilge kişinin mezarının da bu köyde olduğu söylenmektedir. Iğdır merkeze bağlı Hakveyis köyüde yine aynı anlamı taşımakta ve Veyis adında bilge bir kişiden adını aldığı bilinmektedir.

KASIMCAN KÖYÜ: Adını yine Anadolu’yu vatan yapan Horasan Erenler’inin temsilcilerinden biri olan Kasım adında bilge bir kişiden alan Kasımcan kelime olarak  hakkıyla bölen bölüştüren anlamına gelmektedir.

KIZILZAKİR KÖYÜ: Yeni adı Akyumak olan bu köy adını yine bilge bir kişiden aldığı söylenmektedir, Kızıl sözü yörede değerli mukkades anlamında kullanılmakta olup Zakir isminde bilge bir kişinin aldığı kızıl ünvanıyla Kızıl zakir olarak anılmasından kaynaklıdır.

MELEKLİ BELDESİ: Melekli isminin nereden geldiğine dair çeşitli rivayetler vardır, bazı kaynaklar ismini Selçuklu Sultanı Alparslan’ın Ani’yi feth ederken kısa bir süreliğine Melekli kale içinde ordularıyla konuklamasından kaynaklandığı ve buraya Melikli ismin verildiği, Araştırmacı yazar Nizamettin Onk’ un tanımına göre ise yine Horasan erenlerinden bilge kişi Ali adında bir şahsın gelip bu köye yerleştiği ve yaptığı iyliklerle, yardımseverliği ile bölgede Melek ön adını alarak  yöresel ağızla Melek eli olarak hitap edildiği, Zaman içerisinde aradaki “e” harfi kullanılmadığından Günümüz Türkçesine Melekli olarak geçtiği söylenmektedir.

IĞDIR ERHACI KÖYÜ

Iğdır merkeze sadece 5 km uzaklıkta ve adını horasan erenlerinden alan bu köy son zamanlarda Trekking, dağcılık, Off road ve dağ bisikleti gibi doğa sporlarında adından sıkça bahsettirmektedir. Tarihi Huriler, Urartular dönemine kadar uzanan ve Ağrı dağının yerel ruhunu günümüze kadar koruyan köylerimiz arasında.

      Kalabalık ve hareketli büyük şehirleri arkamızda bırakıp doğası, sakinliği, tarihi ve efsaneleriyle ilgi uyandıran, Ağrı dağının püskürttüğü lavların tamda bitiminde kurulu bu köyün sokaklarını dolaştığınızda her evin temelinde muhakkak Ağrı dağından koparılıp getirilen bir taşın olduğunu göreceksiniz. Yöredeki inanışa göre, yeni bir ev kurulduğunda bu evin temeline Ağrı dağından bir taş konulursa o ocağın Ağrı dağı gibi sonsuza dek tüteceğine inanılır. Tarihi dokusu ve doğal güzellikleriyle büyüleneceğiniz bu köyde peynir, lor, ve tereyağı gibi doğal köy ürünleri bulmanız mümkün.

TARİHÇE: 1886 yılındaki kayıtlarda Aşağı ve Yukarı Erhacı köyleri "Erhacı" adı altında tek bir köy olarak geçmekte idi, 1901 yılı kayıtlarında da Erhacı adını taşıyan bu köy, 1914 yılından beri aynı adı taşımaktadır. Yine  1950. Yıllarda  bu köy sınırları içerisinde Erhacı adıyla anılan bir gölün (gölet) olduğu, Köy sınırları içerisinden geçen tahliye kanalı ile birlikte bu gölün suyunun tamamen çekildiği bilinmektedir.  Tarih boyunca Huriler, Urartular, İlhanlılar Sakalar, Selçuklular, Timurlar, Akkoyunlular, Karakoyunlular ve Gacarlar gibi bir çok uygarlığa kucak açmış bu köyün tarihçesi Neolitik döneme kadar uzanıyor. Tarihi İpek Yolu güzergahı üzerinde bulunan Aşağı Erhacı köyünün doğusunda yer alan yerel halkın ocak olarak adlandırdığı Kaya mezarı (Mağara) ve Kült alanı Erzurum Kültür Varlıklarını  Koruma Kurulunun kararıyla 2006 yılında Sit alanı olarak ilan edilmiştir. Mağara Kaya mezar ile köy yerleşim alanı arasında bulunan tarihi mezarlık ise sizi adeta günümüz dünyasından soyutlayarak Karakoyunlu ve Akkoyunlular dönemine taşıyor.

    Yukarı Erhacı Köyü’nün güneyinde yer alan sıralı iki tepe üzerinde bölgede yaşayan halk tarafından Oğlan ve Kız Kalesi olarak adlandırılan yerleşim kalıntıları bulunmakta ve bu alanda ortaçağ dönemlerinden kalma bir çok seramik parçası ile işlenmiş obsidyen parçaları bulunmuştur.

     Erhacı isminin kökeni: Köy adını Horasandan gelip bu bölgeye yerleşen bilge kişi Er Hacı’dan aldığı söylenmektedir. Yörede akıl, mantık, bilim ve felsefeyi bilmesiyle tanınan Erhacı, aynı zamanda Tanrı sevgisini kazanmış, iyiliksever, halkın bilgesi, ozanı ve sözünün eri olarak nam salmış bir şahsiyet olarak anlatılmaktadır. Yöre halkınca Erhacı’nın mezarının ise bu köyde bulunan tarihi mezarlık içerisinde yer aldığı söylenmektedir. Iğdır yöresinde yakın geçmiş zamana kadar burada kurbanlar kesilir adaklar adanırmış.

     Yöre halkının anlattıklarına göre bu şahsiyet Horasandan üç kardeş yada üç er’en olarak yola çıkmış ve gelip bu bölgeye yerleşmişlerdir. Horasandan gelip Nahcıvan Culfa bölgesine yerleşen büyük kardeşin ismi Ermemmed, Iğdır’a yerleşen kardeşin ismi Erhacı ve Tuzluca bölgesine yerleşen en küçük kardeşin ismi ise Erdavut olarak anlatılmaktadır.  Erhacı, Nahcivan ve Tuzluca bölgesine yerleşen bu üç şahsiyet’in yaşadıkları mekanlar bir birleriyle oldukça büyük benzerlik göstermektedir.  Her üç mekanda da yüksek bir tepe, tepenin üstünde mağara şeklinde oyuk ve bitişiklerinde ise tarihi mezarlıklar bulunmaktadır. Ayrıca bölgede Erhacı, Ermemmed ve Erdavut  ocakları denilen mekanlarda yöre halkı tarafından geçmişten beri kurbanlar kesilir adaklar adanırmış.

-        -Kaynaklar:   "Kafkaski Kalender 1910” , Doç.Dr. Hasan Buyruk, Doç, Dr. İbrahim Güner,  Tarihçi Rufat Gürel, Araştırmacı yazar Sözer Akyıldırım, Tarihçi Metin yıldırım, Fahrettin Kirzioğlu, 

#ığdırköyadları #ığdırtarihi

TAŞBURUN KÖYÜ (SÜRGÜNDEKİ HANLIK)

Adını Ağrı Dağı'nın püskürttüğü lavların meydana getirdiği kayalıkların ova kısmına Aras nehrine) doğru en çok uzandığı çıkıntı (burun)'nın bitişiğinde kurulmuş olmasından aldığı söylenmektedir, bir başka kaynakta ise bu köye Oğuz boylarından "Taşburun Oymağı" bu köye yerleşerek adını vermiştir. Tarihte Urartular, Sakalar, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Azerbaycan Atabeyliği İldenizler, Safeviler, Avşarlar, Gacarlar gibi bir çok uygarlığın izlerini hala günümüze kadar taşımaktadır.

18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılın başlarında kuvvetli ve stratejik bir duruma sahip olan Güney Kafkasya Türk hanlıklarından birisi olan Revan hanlığının 1828 yılında yıkılmasıyla   180.000 Türk kendi yurtları olan irevandan çeşitli bölgelere sürülür. İrevan Türklerinin büyük bir bölümü Azerbaycan’a göç ederken bir kısmı ise İran ve Türkiye’ye gönderilir. Son olarak 1927 yılında nüfusun büyük bir çoğunluğu yine Türkler den oluşan İrevan’ın Ermeniler tarafından kuşatılması sonucu İrevan’da bulunan 17 Türk köyü ahalisi  ( İrevan Hanlığının Kurucularından) olan Türklerin büyük bir bölümü Azerbaycan’a göç ederken bir kısmı ise toplu şekilde İrevana çok yakın olan Türkiye’nin Iğdır ili Taşburun köyüne göç ettiler. Taşburun köyüne yerleşen bu aileler İrevanda bulunan köy isimleri ile birlikte anılmaya başladılar. Almemmetli, Kölanlı, Avşarlı, Halsallı, Karğapazarlı, Şiranlı, Necilli, Çimenkentli, Develili, Şidlli, Çalağanlı, Karğunlu, Sabuncu, Ağcagalalı, Kargaplı, Dağlı, Vedili, Mirzeğanlı, Pirililer  gibi isimler İrevanda bulunan köy isimleridir.

Taşburun Köyünde görülmesi gereken yerler

·       Bulakbaşı kuş cenneti: Ağrı dağının zirvesinden akıp gelen suların oluşturduğu bu gölet Türkiye'de yaşadığı bilinen 486 kuş türünün 325'ine ev sahipliği yapmaktadır.

·        Ayrıca Taşburun Girişinde bulunan Kerbelayı İsmail anıt mezarı ve Atatürk büstü,

·       Gacarlar döneminden kalma tarihi mezarlık.

·       Taşburun köy merkezinde bulunan rus teknolojisiyle yapılmış olan cırcır ve un fabrikası, Taşburun köyünde görülmeye değer yerler arasında.

TOPLUM HAFIZASINDAN NOTLAR

·       Taşburunda bulunan  Şiranlılar Erivandan getirdikleri develerle Tebriz ve Trabzon arasında kervancılık yaparlardı.

·       Çok eskiden köy halkı kış aylarında köyde bulunan tahliye kanallarından elde ettikleri buzları eriterek içme sularını elde ederlerdi.

·       Geçmişte üzüm bağlarının çok olmasından kaynaklı Taşburun köyünde coğrafyanın en kaliteli şarabı Altunzade ailesi tarafından üretilirdi.

·       Eskiden cilt hastalığının yaygın olduğu dönemler gerek bölge halkı gerek ise İrevan halkı sağlık için  Taşburunda bulunan Duzlugöl’e şifa iaramak için yıkanmaya gelirlerdi.

·       Bölgede ün yapmış kalaycı ustaları bu köyden çıkardı. Bu gün Köy merkezinde geçmişten kalan tarihi bir dükkan mevcut. Köy halkı tarafından kalaycılığın İrevan şehrinden öğrenilerek buraya taşındığı söyleniyor.

·       Eski dönemlerde bir çok evde yaygın olan  yine İrevandan buraya taşınan kilim ve iç giyim tezgahları bulunurdu

·       Kültür ve sanatın yaygın olarak yaşatıldığı yerlerden biri olan İrevandan gelen bir çok sanatkar burada sanatlarını icra etmeye devam etmişlerdir. Örnek: Mikail Kaçak (Kemane ustası)

·       Geçmişte Taşburun köyünde dut ağaçlarının çok olması nedeniyle  ipek kozacılığı çok yaygındı.

·       Geçmiş dönemler Taşburun köyünün büyük bir bölümü sulak alanlar içerisinde olduğundan sazlık kamışlık birhayli fazlaydı, bu nedenle  hasır dokuma sanatı üretim sektörü Taşburun ve Aralık ilçesinin elindeydi.

 

İREVAN:  "1814'te yapılan bir çalışmaya göre Revan'daki halkın yüzde 84'ü Müslümanlardan, yüzde 14'ü ise gayrimüslim ve Ermenilerden oluşmaktaydı.

Erivan'dan Taşburun'a yerleşen vatandaşların kimliklerinde, doğum yeri olarak Revan yazıyor.    Iğdır ve çevresinde yaşayan Azerbaycan Türkleri, Türk dünyasında Revan veya İrevan olarak bilinen ve edebi eserlerde adından sıklıkla bahsedilen bölgenin hasretiyle yaşıyor.  Dededen toruna neredeyse herkesin görmeyi arzuladığı Revan'da, Türk kültürüne ait birçok tarihi yapı da bulunuyor. Günümüzde  Bayburt, Kağızman, Erzurum Narman,  Aydın Didim ve Sakarya ili Akyazı ilçesinde de Taşburun isminde köyler mevcut..

#

IĞDIR’IN 12 ÖNCELİĞİ

1-    Kars Iğdır Nahcivan demir yolu projesinin tamamlanması: Projenin tamamlanmasıyla birlikte, Avrupa’ya ve limanlarımıza Çin, Hindistan, Pakistan ve İran’dan önemli ölçüde yük akışı sağlanacaktır, bu tren hattı ülkemizi Iğdır üzerinden Türk dünyasıyla buluşturması ile birlikte projede Iğdır Aralık ve Tuzluca ilçelerine istasyonların eklenmesi Iğdır ekonomisine büyük canlılık getirecek, Iğdır’ın yetiştirmiş olduğu hayvancılık ve tarım ürünlerinin batı illerinde pazarlanması için nakliye sorununu ortadan kaldıracaktır.

2-    Ağrı dağının turizme açılması: % 67 si Iğdır sınırları içerisinde olan küçük ve büyük Ağrı dağının kültür, tarih, dağcılık ve doğa sporları turizmine açılması. Ayrıca Ağrı dağının gölgesinde kalan Tekelti dağı, Pamuk dağı gibi önemli dağlarımızın da dağcılık, yamaç paraşütü, trekking, offroad, atlı safari, dağ bisikleti gibi alanlarda projeler üreterek Iğdır ve Ağrı dağını bölgenin doğa sporları merkezi haline getirmek.

3-    Iğdır sağlık turizminde bölgenin merkezi haline getirililebilir: Konum olarak 3 ülkeye sınırı olan Iğdır’ın mevcut hastanelerini iğleştirilerek çevre il ve ülkelerden gelen hastalara hizmet verebilecek kapasiteye çıkarılması buna müteakip Türkiye’nin en önemli tuz mağaralarından olan Tuzluca tuz terapi merkezinin de sağlık turizmi açısından yurt içi ve yurt dışı hastalara hizmet verebilecek kapasiteye ulaştırılması.

4-    İran Borualan sınır kapısının açılması: yakın zamanda açılması planlanan Zengezur koridoruyla birlikte 1988 yılından beri kapalı olan iran Borualan sınır kapısının açılması, İran’la yapılacak olan sınır ticaretiyle birlikte bölge ekonomisinin güçlendirilmesi.

5-     Iğdır’da Kayısı rekoltesinin büyütülmesi: Köylerde tarla etrafında bulunan kavak ve söğüt ağaçları geçmişte hem yakacak hemde inşaat sektöründe kullanılması il ekonomisine önemli katkılar sağlıyordu fakat 2016 yılından itibaren Iğdır’ın doğalgaza kavuşması ve inşaat sektörünün mekanik malzemeye ağırlık vermesi sonucu odun ve kerestecilik sektörü neredeyse durma noktasına gelmiştir, tarla etraflarındaki kavak ve söğüt ağaçları köklerinin sökülerek kayısı fidanına dönüştürülmesinin desteklenmesi, Iğdır il ekonomisine en büyük katkısı olan kayısı rekoltesinin artırılması. Ayrıca Iğdır’da ilgili odalar kısa ömürlü tarım ürünlerinin hasat dönemleri (domates biber  kavun karpuz vb. gibi)   çiftçilerimizi desteklemek adına  sebze haliyle ortaklaşa bir çalışma başlatıp dışarıdan sebze ve meyvelerin Iğdır'a girişine bir kısıtlama getirilmesi düşünülebilir.

6-    Köylü pazarları; Ülkemizde semt veya köy pazarlarının olmadığı illerden biriside Iğdır’dır, üreten çiftçilerimizi desteklemek adına Iğdır merkeze yakın belirli köy ve beldelerde, dönüşümlü olarak haftanın belirli günleri  organik sebze, meyve, bakliyat ve süt ürünleri gibi yerel ürünlerin satıldığı köy pazarlarının oluşturulmasının desteklenmesi. Ör. Kasımcan, Melekli, Halfeli, Taşburun, Erhacı, Akyumak gibi merkezi köyler.

7-    El sanatları Çarşısı: Geleneksel el sanatlarına emek ve hayat veren ustalarımızın himaye ve teşvik edilmesi, Üretimin desteklenmesi için, en çok yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Iğdır anıt müze civarında küçük atölyelerden oluşan el sanatları üretim teşhir ve satışın yapıldığı El Sanatları Çarşısı’nın kurulması.

8-    Tarihi Iğdır evleri: Iğdır’ın en eski evlerinden sayılan Söğütlü (Sultanabat) mahallesindeki tarihi evlerin orijinaline uygun olarak onarılması, ayrıca sokak boyunca aynı evler arasındaki duvarların aynı tip ve renk taşlarla bir birlerine bağlanarak Bakü ve Amasya’da olduğu gibi içeri şehir konumuna getirerek turizme kazandırılması.

9-    Ağrı Dağı Milli Parkı; dağcılık ve doğa sporlarının yanı sıra Yaban hayatını yakından izlemek için de ziyaretçilere zengin peyzaj güzellikleri sunan Ağrı dağı 2004 yılından bu yana milli park olarak ilan edildi. aynı zamanda eteğinde bulunan Aras ve Karasu vadisi sulak alanları da Türkiye’nin en çok kuş türüne ev sahipliği yapıyor. Farklı yeryüzü oluşumları ve etkileyici doğasıyla her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlayan Ağrı dağı Dağcılık, doğa yürüyüşü, tırmanma, yaban hayatını gözlemleme, fotoğrafçılık ve görsel sanatlara ilgisi olanların bölgede keyifle zaman geçirebileceği turizm merkezi haline dönüştürülebilir.

10- Tarım ürünlerinde Iğdır ovasının farklı branşlarda bölgelere ayrılması: doğunun çukurovası yada doğal serası olarak adlandırılan Iğdır ovasında eskiden tarım ve hayvancılık ürünlerinde her köyün ayrı bir branşı vardı. Ör. Yaycı Alikamerli köyleri lahana, Hakveyis soğan, Melekli Kavun, Karakoyunlu salatalık, Necefali Kadıkışlak köyleri üzüm, Çalpala - Küllük Şeftali elma, Alkızıl Karpuz, Halfeli Suveren Süt ürünleri Aralık pirinç vb gibi, her köy kendi yetiştirdiği ürün alanında yılların bilgi ve deneyimiyle uzmanlaşmışlardı, aynı sistemin yeniden desteklenmesi ve Iğdır ovasının tarım ve hayvancılık ürünlerinde belirli bölgelere ayrılması. Amaç; bölgenin serası sayılan Iğdır ovasındaki çiftçileri kendi alanlarında uzmanlaştırmak ve doğal tarım ürünlerinde Iğdır’ı ülkemizde marka haline getirmek.

11- Köylerde bulunan tarihi mezarlıkların Açık hava müzesi haline dönüştürülmesi: Iğdır’da kent insanının köklerine uzanan tarihi bir çok mezarlık vardır, mezarlıklar şehrin tapusudur sloganıyla bu mezarlıklar içerisindeki eski el oymalı mezar taşları ile birlikte koç başlı taşlarını aynı mezarlıkların içerisinde belirli bir bölüme toplanarak açık hava müzesine dönüştürülmesi.

12- Festivaller şehri Iğdır: Iğdır’ın köklü tarih ve kültürünün yanı sıra Konum olarak üç ülkeye sınır olması ve çevre illere nazaran daha ılıman bir iklime sahip olması nedeniyle geçmişte olduğu gibi çevre il ve ülkelerden ilimize turist çekebilecek festivallerin sayısının artırılması. Örneğin: Uluslararası Iğdır Nevruz şenlikleri, Iğdır Ağrı Dağı Korhan Yaylası Şenlikleri, Ağrı Dağı Kültür sanat ve Doğa Festivali, Iğdır Kayısı Festivali, Iğdır Nahçıvan Kültür ve Dayanışma Festivali.

IĞDIR EYVANI (GALA TEPE)

Iğdır şehir merkezine  8 km uzaklıkta Ağrı Dağı'nın kuzey yamacında bölgeye hâkim bir tepe üzerinde yer almaktadır. Melekli ve Karakoyunlu arasında büyühdüz (Büğdüz) mevkisinde bulunan bu kale yöre halkınca İğdir Eyvan’ı, İğdir gala ve Oğuzgala  gibi çeşitli isimlerle anılmakta olup kalenin bulunduğu tepe ise yöre halkınca Galatepe (kaynak A. Çevik) olarak adlandırılmaktadır.  Milattan önce inşa edildiği tahmin edilen bu kale oldukça geniş alanlara yayılmış ve Orta Demir Çağ (Urartu) Karakoyunlular, Selçuklular ve Timurlar döneminde de kullanılmıştır. Kale surları üzerinde yapılan ölçümlerde kale etrafındaki surların 365 m uzunluğunda olup kale taşları yontma bazalt taşlardan yapılmıştır, kalenin doğu ve batı kısmında iki ana kapısı ve güneye bakan kısmında ise tünel şekline bir gizli kapısı bulunmaktadır. Kaleyi oluşturan istinat duvarları 1840 yılında meydana gelen Ahura depremiyle büyük hasar görmüş ilerleyen zamanlarda ise kalenin taşları bölge halkı tarafından taşınarak ev ve ahır yapımlarında kullanılmıştır. Kültepe civarında bulunan köylerde bakkal ve cami önlerinde bu kaleye ait birçok büyük kesme taşların oturma bankı olarak kullanıldığını görmeniz mümkündür. (Ör. Melekli, Taşburun ve Karakoyunlu Cami bahçeleri).  Ayrıca 1960 lı yıllarında Iğdır’ın Koçkıran köyünde meydana gelen sel taşkınında DSİ tarafından bu bölgeden toplanan bazalt kayalar ve kale taşları köy ile  Aras nehri arasında set yapımında kullanılmıştır.

   Sit alanı olarak ilan edilen Gala tepe’nin bulunduğu tepeden (Ağrı dağına 300 mt doğuya doğru) Büydüz (Beydüzü-Böyükdüz) tepesi üzerinde ise kale ile bağlantısı olan bir kurgan yapı bulunmaktadır. Yakın zamana kadar üzerinde ok resmi bulunan bu kurgan şeklindeki mezar defineciler tarafından tamamen tahrip edilmiş durumda.  Yöre halkı bu mezarda yatan kişinin Kalenin hükümdarı olduğuna inanmaktadırlar.  Kalenin güney kısmında yer alan  Kasımtığ ve Örgütepe üzerinde bulunan kale kalıntıları ve hemen aşağısında bulunan kaya mezarlarında bu kaleyle bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Şu ana kadar bu bölgede yapılan resmi kazılarda elde edilen  boncuk, seramik çanak, çömlek ve ok uçları ve süs eşyaları günümüz Kars müzesinde sergilenmektedir.

-------------

IĞDIRIN 7 HARİKASI

1 - AĞRI DAĞI : Doğu Anadolu bölgesindeki Aras dağları silsilesini geçtikten sonra yemyeşil bir ova karşılar sizleri, Nuh’un bereketli toprakları diğe anılan bu uçsuz ovayı gördüğünüzde önce bir boşluk sarmalar ve ileriye doğru baktığınızda göğü perde perde delip gökyüzüne doğru yürüyen yeryüzünü yani “Ağrı dağını” görürsünüz karşınızda. Tüm ihtişamıyla kol kanadını Iğdır ovasına açmış koruyucu bir ana gibi sanki sizleri gözetliyor bu dağ. Gözünüzle şöyle bir ovayı taradığınızda heybetli Ağrı Dağı’nın sessiz ve  buğulu bakan gözlerinin hep üzerinizde olduğunu hissedeceksiniz.  Geceyle gündüzü barıştıran bu dağ efsunludur, gözünüzü alamazsınız bu görüntüden.

TARİHİ KORHAN ORMANI: Ağrı Dağı Korhan yaylasında ülkemizin rakım olarak en yüksek (2200) ve en eski ormanı olarak bilinen bu orman Nuh Tufanı gibi birçok önemli mitoloji ve alışılmadık bir manzarasıylada gizem olarak kalmaya devam ediyor.     Binlerce bitkinin doğal olarak yetiştiği Korhan yaylası ve tarihi ormanının habitatı milyonlarca yıl önceye dayanmaktadır. Sisli bir atmosfere sahip bu ağaçlar ormana mistik bir hava ve farklı bir gizem katıyor. milyonlarca yıldır süren ağaç ailesinin son üyeleri konumunda olan  bu ağaçlar dünyadaki en tuhaf ve en eski ağaçların listesindeki bir yeri hak edebilir.

2 - GÖRSEL ŞÖLEN İREM BAĞLARI  (Nuhun İzinde Gezi Parkuru):    Her mevsim ziyaretçilerine ayrı güzellikler sunan Melekli köyündeki İrem bağları doğal güzellikleri ve yaban hayatı ile doğuanadolu bölgesinin en yeşil ve en gözde yerlerinin başında geliyor.

   Ağrı Dağı'ndan çıkan lavlar sonucu çölleşen bölgede onlarca farklı bitki türü ve ağaçlardan oluşan İrem Bağları, volkanik bir coğrafyanın ortasında adeta bir vahayı andırıryor.

   Nuh’un Gemisinin  Ağrı Dağında karaya oturması sonucu,  yöre halkınca burada karaya çıkan insanların tekrar çoğalmaya başlayıp irem bağlarının yanıbaşında bulunan Kültepe'den  dünyaya yayıldığına inanlımaktadır. ayrıca bu alanda bulunan ve hiçbir yerde türüne rastlanmayan şalak kavunu ve bir çok yabani meyve ve sebzelerin  Hz. Nuh’tan kaldığına inanılmaktadır.

    Nuh’un İzinde Gezi Parkuru: İrem bağlarını doğa tutkunlarına tanıtmak amacıyla 2013 yılında  belde sakinlerinden gönüllü çevre dostu Coşkun Oluz  tarafından bir çalışma başlatılarak irem bağlarından Ağrı dağına ilerleyen yolda bir gezi parkuru oluşturulmuş ve parkur boyunca yön levhaları ve yaban hayvanlarını tanıtan levhalar konularak burası doğa severler için bir gezi parkuruna dönüştürülmüştür.  Parkur, masalsı atmosferini biraz da bu İrem bağları ve Ağrı Dağına borçlu. Baharda yemyeşil, sonbaharda ise rengârenk, yüzlerce çeşit kuş türü var. Onların ötüşleri ve yol boyunca dizilmiş yöreye has kaysı, kavak ve salkım söğüt ağaçları yürüyüşçülere eşlik ediyor. Tipik bağ evleri, baharda açan rengârenk çiçekler ve can şenlendiren dağ çilekleri rotayı daha da keyifli hale getiriyor. Parkur Mitolojik efsanelerin yanı sıra Yontma taş devri, Urartular, İlhanlılar, Karakoyunlu ve Akkoyunlu gibi geçmişteki bir çok medeniyeti birbirine bağlayan sıra dışı bir tabiat alanı.

 SİMURG (ZÜMRÜDÜANKA) YÜRÜYÜŞ ROTASI: Gezdikçe hem tarihe hem de doğaya doyabileceğiniz bir doğa yürüyüşü rotası olan Zümrüdüanka rotası, Iğdır’ın Melekli köyünden başlıyor Ağrı dağının püskürttüğü lavlların bittiği noktada bulunan Kasımtığı (Seyirtepe) tepesinde son buluyor. Kısa ve orta olarak 2 etaptan oluşan rotanın birinci etap uzunluğu ortalama 5 km, ikinci etap rota ise 12 km dir. Maceralı olduğu kadar huzurlu bir trekking rotası olan Zümrüdü anka rotası; ismini Türk mitolojisindeki Zümrüdüanka kuşundan alıyor.

       3 – TUZLUCA GÖKKUŞAĞI TEPELERİ: Iğdır'ın Tuzluca ilçesinin batısında binlerce dönümlük arazideki tepeler; kırmızı, kahverengi, boz ve sarı tonlarına sahip toprak yapısıyla görülmeye değer görüntüler oluşturuyor. Türkiye'nin Ermenistan sınırı bölgesinde bulunan renkli tepeler, renk cümbüşüyle misafirlerinin gözünü kamaştırıyor.

4  - SANAT SOKAĞI : Gün gelir yolunuz  Ağrı dağına düşerse bu dağın gölgesinde kurulu bir köyün daracık keşfedilmemiş sokağı karşılar sizleri, sokağın adı SANAT SOKAĞI.   Sokağa girdiğinizde  Ağrı Dağının eşsiz görüntüsü ile birlikte bir kültür yolculuğuna başlarsınız. Kendinizi sokak boyunca alabildiğine huzurlu bir düşte, geçmişten gelen seslere sarılmış ve dalında sallanan binbir çeşit doğal meyvelerin kokusu ile mest olurken bulursunuz. Burası Türkiyenin en doğusunda yer alan Iğdır ilinin en nezih köylerinden Melekli’de yer alan “Kültür ve Sanat sokağı”. Burası üzerine 3 kutsal kitapta adından ve mahiyetinden sonsuzluk kelamları ile bahsedilen, meşhur Ağrı Dağının gölgesinin düştüğü sokak. Nuh’un fideleriyle yeşeren kent diye anılan bu köydeki  sokağı diğer sokaklardan ayıran bir diğer özellik ise göğü perde perde delip gökyüzüne doğru yürüyen yeryüzünü yani “Ağrı dağını”  dimdik karşınızda görmenizdir.  Sokağın başında dimdik duran  bu heybetli dağın  tüm ihtişamıyla kol kanadını açmış koruyucu bir ana gibi sizleri gözetlediğini hissedeceksiniz. Bulutların arasından ulaştığı gökyüzü katmanlarından binlerce yıldır eteklerinde kurulmuş Urartular, Medler, Huriler, Persler, ilhanlılar, Oğuzlar, Moğollar, Timurlar,  Sakalar, Arsaklılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Selçuklular gibi bir çok  uygarlıkların doğumuna ve yıkımına şahit olduğu gibi  seyreder durur bu sokatan geçenleri.

5 – EKEREK (ÜÇKAYA )  VE TEKELTİ VADİSİ:

Tuzluca ilçesine bağlı Üçkaya köyünde bulunan göl, dağlık arazi yapısına sahip olan köyün içinde bulunuyor. Bir yanında devasa bir vadi diğer yanında ise birbirinden farklı ağaç türlerini barındıran göl, yılın her mevsimi doğal yapısı ve faunasıyla görülmeye değer manzaralar oluşturuyor. –

   Yurdun tırmanış açısından en zorlu dağları arasında yer alan Tekelti Dağı ve dağın eteğindeki yaylalar seyrine doyumsuz güzellikler sergiliyor.. Çiçeklerle renklenen arazilerin, görünüşü ve ihtişamıyla göz kamaştıran Tekelti Dağı'yla bütünleşmesi güzel görüntüler oluşturuyor.

6 -  AHURA VADİSİ VE CEHENNEM DERESİ: Ağrı Dağı, eteklerinde bulunan Ahura (Yenidoğan), günümüzden 2200 yıl önce Artaksiyaslılar tarafından bir dini ibadet merkezi olarak kurulmuştur. Ancak; 1840'ta meydana gelen deprem nedeniyle, dağdan yuvarlanan büyük kayalar ve çamur, köyü örterek yok etmiştir. Burada, halen eski değirmen taşları su ve sandık tağlarla birlikte eski bir köy yerleşim mezarlığı bulunmaktadır.

7-  KARASU VE CIYRIKLI KUŞ VADİSİ: Iğdır'ın Tuzluca ilçesine bağlı Yukarı Çıyrıklı köyünde bulunan Aras Kuş Cenneti, dünya kuş bilimi açısından oldukça önemli noktalar arasında yer alıyor. Türkiye'deki kuş türlerinin yüzde 62'si ığdır cıyrıklı ve karasu kuş cennetinde yaşıyor. Karasu:  Bulakbaşı köyü kaynaklarından doğar Ağrı Dağının doğu eteklerini takip ederek GB'ya akar, Aralık ilçesi sınırlarında Aras Nehri'ne dökülür. Akarsu boyunca yer yer su göllenmeleri oluşur. Bu alanlar yaban hayatı açısından önemlidir. Bir Güney Amerika su memelisi olan Koypu Karasu Çayı ve Aras Nehri'nde yaşamaktadır

AĞRI DAĞININ RUHU    

     Doğu Anadolu bölgesindeki Aras dağları silsilesini geçtikten sonra yemyeşil bir ova karşılar sizleri, Nuh’un bereketli toprakları diğe anılan bu uçsuz ovayı gördüğünüzde önce bir boşluk sarmalar ve ileriye doğru baktığınızda göğü perde perde delip gökyüzüne doğru yürüyen yeryüzünü yani “Ağrı dağını” görürsünüz karşınızda. Tüm ihtişamıyla kol kanadını Iğdır ovasına açmış koruyucu bir ana gibi sanki sizleri gözetliyor bu dağ. Gözünüzle şöyle bir ovayı taradığınızda heybetli Ağrı Dağı’nın sessiz ve  buğulu bakan gözlerinin hep üzerinizde olduğunu hissedeceksiniz.  Geceyle gündüzü barıştıran bu dağ efsunludur, gözünüzü alamazsınız bu görüntüden.

      Bereket, ölümsüzlük ve cenneti simgeleyen bu dağın bir başka ruhu vardır, onun  hikâyesini anlamak için ona nereden baktığınızda çok önemli, Orta asya bozkırlarından Anadoluya yansıyan  inanışlarda olduğu gibi dağların birer ruh taşıdığı ve canlı birer varlık oldukları bilinmektedir.  Ağrı dağının gölgesinde kurulu bu şehrin insanlarıda bu dağı bir dağ gibi değil, duygularla yoğrulmuş, kişilik kazanmış birer varlık olarak görürler. zirvesi gökleri delip başı bulutlar içinde kaybolan bu dağı sanki tanrı ile konuşur  ve ilgi kurar gibi görürler. Dağın gölgesindeki insanlar bu dağı efsanelerle süslemiş, endamına şiirler, doruklarına türküler yakmışlardır. Yöre halkınca eteklerinde gezinen yağız atlarından tutun, taşlarına, ormanına, yaylasına ve hatta göllerinde yıkanan kuşlara kadar  masallar anlatılır destanlar dizilir bu dağa. Yöresel inanışa göre kurulmakta olan bir şehrin ilk yapısında bu dağdan alınan taşlar kullanılırsa o şehrin sonsuza kadar yaşayacağına inanırlar ve bu yüzden bu dağın dört bir yanında kurulu tüm evlerin temelinde bu dağa ait muhakkak bir taşın olduğunu görürsünüz.

    Ağrı dağı  bulutların arasından ulaştığı gökyüzü katmanlarından binlerce yıldır eteklerinde yerleşen farklı kültürleri buğulu gözleriyle izler durur,  Urartular, Medler, Huriler, Persler, ilhanlılar, Oğuzlar, Moğollar, Timurlar,  Sakalar, Arsaklılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Selçuklular gibi bir çok sayıda  uygarlıkların izlerini taşır bedeninde. Aynı zamanda Nuh’un gemisine güvenli bir liman olan bu dağ,  her yıl ruh’un ölümsüzlüğünü görmek isteyipte dünyanın dört bir yanından onu ziyarete gelen binlerce dağcıyıda bağrına basıp taç yapmıştır  kendi başına. Ve yine  dört bir yanında yaşayan insanlar çeşitli isimlerle seslenmişlerdir bu dağa, Eğri Dağ, Ararat, Ağrı, Masis yada Küh-u Nuh,  adı ne olursa olsun  sonuçta , kültürleri de birbirine bağlıyor.

Ağrı dağının vakarı sizi sakın aldatmasın:  Siz onun böyle sessiz ve sakin göründüğüne bakmayın, her ne kadar büyük tufan sonrası Nuh’un gemisine güvenli bir liman olmuşsada, her ne kadar ağırbaşlı ve misafirperver gözüksede, “Ben Yontma taş devri, Hurriler, Urartular, Kutlar, Hun’lar, Oğuzlar, Sakalar, Selçuklu’lar, İlhanlı’lar, Harzemşahlar, Timurlar, Safaviler, Çıldıroğulları, Akkoyunlular, Karakoyunlular” gibi Birçok uygarlığın, doğumuna ve yıkımına kendi gözlerimle şahit oldum, kendinizle asla böbürlenmeyin dercesine, Timurlenk gibi yenilmez hükümdarların bile son nefesine şahit oldum dercesine. Bir başka söylencede ise, öfkesinden, Nuh tarafından inşa edilen kadim bir kenti lavlarıyla örtüp yok ettiği anlatılır. Böbürlenmeye yeltenen insanlar onun zirvesinde  milyarlarca  yıldızla döşenmiş göğü farkedince içinde yaşadığı bu dünyanın kendi galaksisi içinde sadece bir toz zerresi olduğunu  kavrıyor ve böbürlenme hissi kursağında kalıyor. Nuh’un gemisini görmek, ruhun ölümsüzlüğüne şahit olmak istiyorsanız göğü perde perde delip yükselen bu heybetli dağ sizleri bekliyor.

TARİHİ KORHAN ORMANI: Ağrı Dağı Korhan yaylasında ülkemizin rakım olarak en yüksek (2200) ve en eski ormanı olarak bilinen bu orman Nuh Tufanı gibi birçok önemli mitoloji ve alışılmadık bir manzarasıylada gizem olarak kalmaya devam ediyor.  

   Binlerce bitkinin doğal olarak yetiştiği Korhan yaylası ve tarihi ormanının habitatı milyonlarca yıl önceye dayanmaktadır. Sisli bir atmosfere sahip bu ağaçlar ormana mistik bir hava ve farklı bir gizem katıyor. milyonlarca yıldır süren ağaç ailesinin son üyeleri konumunda olan  bu ağaçlar dünyadaki en tuhaf ve en eski ağaçların listesindeki bir yeri hak edebilir.

     Bu gizemli orman kimi zaman yaban hayvanlarının izlerini kaybettirmek için bir sığınak, kimi zaman Nuh’un gemisinden inenlere güvenli bir liman olmuştur. Yaban meyveleri ve çiçekleriylede bezeli gizem dolu bu orman el değmemiş dokusu ile sizde bir kayıp cenneti bulma hissi bile yaratabilir.

GİZEM DOLU BİR SERÜVEN: Her haliyle Nuh’un diktiği fidelerle yeşermiş gibi duran bu orman sizi adeta bir zaman tüneline bindirip tarihin derinliklerinde bir yolculuğa götürecektir.  Orman nesli tükenmekte olan kızıl akbabalarla kızıl tilkilere mekân olmuş bununla birlikte yüzlerce yaban hayvanına ve henüz ismi bile konulmamış ağaç ve bitki türlerinede ev sahipliği yapıyor.  Bazı kaynaklarda ve Yöre halkınca, büyük tufan sonrası Nuh’un gemisinin tamda bu noktada karaya oturduğu Ağrı dağının püskürttüğü lavlar sonucu geminin burada lavlar altında kaldığı ve Nuh tarafından gemiye tedbir olarak yüklenen binlerce tohumun bir kısmının gemi içerisinde kalarak kendiliğinden yeşerip bu ormanı oluşturduğu anlatılmaktadır. Ve yine bazı kaynaklarla birlikte anlatılan rivayetlerde Timurlenk ormanın hemen yanı başında bulunan korhan kalesini fethettikten  sonra kaleyi Saka Türklerinden hayranı olduğu Serra adında bir kadına teslim ettiği ve bu kadınla ormanın derinliklerinde iki günlük bir aşk yaşadığı anlatılmaktadır. Ormana girdiğinizde Serra’nın Timura olan aşkını ve ferahlığını hissedeceksiniz. Yöre halkı bu ormanda Ağrı dağının derinliklerine giden bir mağaranın olduğuna Timurun hazinesiyle birlikte Serranın bu mağarada hala uyuduğuna  inanmaktadır.  Doğa tutkunları,  yaban hayatını yakından izleme ve fotoğraf sevenler için sadece atlarla veyahut yaya olarak gezebileceğiniz ülkemizdeki doğal güzelliklerin en başında gelir.  Bu gizemli Ormanın bir diğer uzantısı ise Küçük Ağrı dağı eteklerinde devam ederken (Huş ormanı) çok büyük olduğu ve toplamda iki ülkenin sınırına yayıldığı için tamamını gezmek biraz zor, ama ayıracağınız zamana göre bir günde yaklaşık % birini keşfetmeniz mümkün. Ormana yakın mesafede bulunan dünyanın ikinci büyük meteor çukuru, Korhan kalesi, Ahura kaya mezarlıkları, cehennem vadisi ve Ağrı dağının yeşil Iğdır ovasıyla birleştiği yer olarak bilinen Kültepe de çok dikkat çekicidir. El değmemiş bu tarihi orman turizme açılmayı bekliyor.

ÇIKIŞ ROTALARI:  Ormana çıkmak için Kültepe ve Suveren rotalarını kullanabilirsiniz, Iğdır merkezden Ağrı dağı Korhan yaylasına ilerledikçe aşiret köyleri ve güney kafkasya kültürünün en derin yaşatıldığı köylerde rengârenk giyinmiş gözleri parlayan mutlu insanlar sizlere selam verecektir. Kültepe rotasından Ağrı dağına doğru ilerledikçe Ağrı dağının yeşil Iğdır ovasına püskürttüğü lavlar çöl ve vahayı bir arada sunacaktır sizlere.  Özellikle ilkbahar aylarında rengârenk gelincik, papatya, kekik, nane, sümbül gibi sayısız çiçek tarlalarının yanısıra tavşan, kaplunbağa, kızıl tilki, kirpi bukalemun ve ur kekliği gibi birçok kuş türleride sizlere eşlik edecektir. Nuh’un gemisine ait izler, Urartular, İlhanlılar ve Oğuzlardan kalma kale kalıntıları ayrıca yontma taş devrinden kalma mağaralarıda görmeniz mümkündür. Yine anlatılan bir başka rivayete göre Nuh’un gemisinin Kültepe Rus bucağı  mevkide dağla ovanın birleştiği noktada karaya oturduğuna inanılmaktadır. Meydana gelen büyük bir yangınla geminin yanarak küle dönüştüğü ve buranın Kültepe ismininde bu küllerden aldığı rivayet edilmektedir.   

KAYNAKLARLA NUH’ UN GEMİSİ VE AĞRIDAĞI: Tarih boyunca Ağrı Dağı’nı, Oğuzlar “Arkuri” (Arkadaki Dağ), Marko Polo(1290 yılında bölgeden geçerken) “Akdağ”, Katip Çelebi (Ünlü eseri Cihannüma’da) “Kül-i Argı”, Evliya Çelebi (Ünlü eseri Seyahatname’de) “Kül-i Argı”, Batılılar “Ararat”, İranlılar “Küh-i Nuh”, Ermeniler “Masis Dağı” olarak adlandırmışlardır.

     Tarihte bir çok gezginin seyahatnemesindede ve kutsal kitaplarda adı geçen Ağrı dağı Evliya Çelebi’nin seyehatnamesinde  bu dağ için “Türkmen yaylağı”, Venedikli tüccar Marco Polo’nun “hiçbir zaman çıkılmayacak bir dağ”, Cardin’in Seyehatnamesinde “Nuh Peygamberin tufandan sonra buradan dünyaya yayıldığı dağ” ve  27 Eylül 1829 tarihinde Ağrı Dağı’na çıkarak, “Ağrı Dağı fatihi” unvanını alan bilimsel dağcılığın kurucusu ve doğa bilimci Dr.Friedrich W. Parrot Ağrı dağına yolculuk kitabında “1840’ta yaşanan coğrafi felaket nedeniyle tarihi Ahura köyünün Ağrı dağından kayan dev toprak kayaç parçalarının altında kaldığından bahsetmiştir.

    İspanya kralı tarafından Timur'a gönderilen elçi Ruy Gonzelez De Clavijo, 1404 yılı Mayıs ayında gördüğü Iğdır  ve Ağrı Dağı'nı şöyle anlatmaktadır.  “Yolda pek çok şehir harabelerine, büyük taşlardan inşa olunmuş evlere rastladıklarını, büyük tufandan sonra ilk inşa olunan şehrin Surmari (Sürmeli) olduğunu,  31 Mayıs 1404 cumartesi  günü İğdır'dan yola çıkarak, Nuh'un Gemisi' nin durduğu dağa vardıklarını, yolda, bir kayalık üzerinde kurulmuş kaleye rastladıklarını,  kalenin Hazreti Nuh tarafından yapılan geminin tam durduğu yerde olduğunu, Ağrı Dağı'nın hemen kuzey tarafında bulunan bu kalenin tüm bölgeye hâkim ve isminin İğdır olduğunu,  kalenin sahibesinin dul bir kadın ve Timur'a vergi veridiğini,  , ayrıca tepeler üzerinde bir şehir harabesi gördüklerini ve bu harabelerin  Hz.Nuh'un Oğulları tarafından inşa edilen bir şehir    kalıntısı olduğundan bahsetmektedir.

    Dört kutsal kitaptan birisi olan "Tevrat’ın Yaratılış bölümü'nde ise aynen şöyle geçmektedir.  Ve gemi  yedinci ayın on yedinci gününde, Ararat  dağı üzerinde oturdu (Tekvin, Bap kutsal kitabımız olan Kuran-ı kerimde ise tufan sonrası  Hazreti Nuh'un da bir duası var,  Bu dua 'Ya Rabbi beni bereketli topraklara indir.  sen konuk edenlerin en hayırlısısın” (Muminun suresi 29 ayet)

IĞDIRDA KOÇ BAŞLI MEZAR TAŞLARI:
Iğdır yöresinde hemenhemen tüm mezarlıklarda bulunan bu mezar taşları 15-17 yy Karakoyunlu, Akkoyunlu Türkmen geleneğine tanıklık etmekte ve bu devletlerinin bayraklarına sembol olan Koç figüründen kaynaklandığı bilinmektedir.
Eski Türk boylarının geçimleri, koç ve koyun üzerine kuruluydu. Koyun ve yünü, göçebe Türk topluluklarında beslenme, barınma ve giyinme ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamakta ve bu nedenle Türklerde Koyun’da en az At kadar önemliydi. Türkler’de Koç “ bereket, güç, beylik, başkanlık ve hakimiyetin sembolü olmakla birlikte” Aynı zamanda göçebe hayat yaşayan Türkler’de göçün’de bir semboli sayıldığından bu dünyadan göçenlerin mezarları üzerinede koç figürü konulmaktaydı, Iğdır yöresinde “ölen bir kimseler için bu dünyadan göçtü gitti” sözü bune verebileceğimiz en açık örneklerdendir. Akkoyunlu devletinin sınırlarını belirleyen geniş bir coğrafyayla birlikte Iğdır mezarlıklarındada Koç figürünün yanısıra koyun, kuzu ve at figürlerine rastlamak mümkündür. Buradan anlaşılacağı gibi koç, koyun ve at figürleri sadece belirli kişilerin mezarlarına değil erkek, kadın ve çocuk mezarlarınada konululurdu. Özet olarak Iğdır’daki Koç başlı mezar taşlarının 14-15 yüzyılda Horasan'dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda hüküm sürmüş Azerbaycan oğuz Türklerinin kurmuş olduğu Karakoyunlu – Akkoyunlu devletlerinde bir mezar taşı kültürüdür diyebiliriz.

GENİŞ BİLGİ: Mezar taşlarında geleneksel örf ve adetlerin yanı sıra dini ve mitolojik unsurları da görmek mümkündür Ayrıca Bu tür mezartaşlarının bünyesinde önemli sırlar saklı olduğunu unutmamak gerekiyor. Koç heykeli üzerindeki figürler ise okuma yazma bilmeyen kişiler için ölen şahsın "menkıbeleri" hakkında özet bilgi vermek için yapılmıştır. Sade bir şekilde işlenmiş heykellerin bir kısmının üzerinde kılıç, bıçak, sadak, kalkan, hançer, kam davulu, dokuma tezgâhı, şiş, çatal gibi eşyalara ait kabartma figürlerin yanı sıra çeşitli hayvan ve bitki figürleri de yaygın olarak kullanılmıştır. Bu figürler orada yatan kişinin cinsiyeti, toplumsal konumu ve mesleğini de belirten figürlerdir. Kılıç, kalkan, at, ok, tüfek, bıçak gibi şekiller mezar sahibinin erkek olduğuna ve iyi bir binici ve savaşcı olduğuna işarettir. iğne, sap, küskü, el gibi figürler ise kadınlara aittir. İbrik ve tepsi gibi figürler cömertliğin ifadesi olup sade olan koç heykelleri ise Orta asya Bozkır Kültürünün’ de temsilcisi olduklarını tarafsız bir şekilde ifade etmektedir. Türkler evcilleştirdikleri hayvanlardan bir kısmını totem (ongun) olarak kabul etmiş ve bir kısmını da sembolleştirmek suretiyle kendi kudret ve kuvvetini diğer milletlere duyurmak istemiştir. Şüphesiz bu hayvanlardan at ve koyunun "Türk içtimai" hayatında geniş ve önemli bir yeri vardır. Hele bunlardan at ve koyunun mezar anıtı olarak kullanılması, Türklerde bu iki hayvana verilen önemi bariz bir şekilde ortaya koymaktadır,
Türklerin hayatlarında en çok değer verdikleri; güçlerinden, etlerinden, yünlerinden, sütlerinden faydalandıkları ve onlarla iç içe olmanın yanında, onların sadakat, dürüstlük ve mertliklerinden dolayıda sosyal bir olguya işaret ederek Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türk devletlerinin bayraklarına sembol olmuştur.
KISA NOT: Mezartaşları, "kültür tarihimizin" önemli bir halkasıdır. Mezartaşları bir milletin menşeini, örf ve adetlerini, inançlarını, yayıldıkları coğrafya üzerindeki kültürel münasebeti sağlayan çok önemli birer belge hüviyetini taşırlar. Şayet, mensup olduğumuz milletin sanat zevkini, kültür tarihini, inançlarını öğrenmek istiyorsak, mezartaşlarına sahip çıkmalı ve onların gelecek nesillere intikalini sağlamalıyız
KARAKOYUNLU DEVLETİ: Başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Azerbaycan oğuzTürkler’inin kurmuş olduğu bir devlet.
AKKOYUNLU DEVLETİ: 1378-1501: 14. yüzyılda Oğuz Türklerinin (Azerbaycan Türkleri) kurmuş olduğu bir devlet. Horasan'dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemen olmuşlardır. Başkentler: Tebriz ve Diyarbakır, Dili: Azerbaycan Türkçesi.
C.Oluz

 --------------

NUH’UN İZİNDE GEZİ PARKURU DOĞA SEVERLER TARAFINDAN EN ÇOK ZİYARET EDİLEN YERLER ARASINDA :

    Iğdır AKUD kulübü ve Gönüllü Çevre dostlarınca  tanıtımı yapılan parkur Iğdır merkezesadece 3 kilometre uzaklıkta, parkur 2016-2017 yılında gönüllü çevre dostu Coşkun Oluz tarafından çevre ve alt yapı  düzenlemeleri  yapılarak turizme kazandırılmıştır. doğal güzelliklerinin yanı sıra bir çok tarihi kalıntılarıda içinde barındıran parkur geçtiğimiz yıl doğa severler tarafından en çok ziyaret edilen yerler arasındaydı. Iğdır’da Nuhun İzinde Gezi Parkuru olarakta adlandırılan bu alanda Iğdır Akud kulübü tarafından yön levhaları dikilmiş ve bir takım alt yapı çalışmaları yapılmıştır.  Aynı istikamette 6. 15 ve 21 kilometrelik üç ayrı rotadan oluşan gezi parkuru Melekli beldesi irem bağları ve Karakoyunlu tepelerini kapsıyor.

Gezi parkurunda Doğa yürüğüşü, Atlı gezi, Bisikletli gezi, fayton ve Römorklu gezi, Off road vefoto safari turları yapmanızmümkün.  Iğdır Akud Kulübü üyelerinden  Ümit Eren yaptığı açıklamada “ resmi kurumlarca burada yapılacak bir takım çalışmalarla bu doğa harikası alanın Iğdır’ımız için en önemli cazibe merkezlerinden biri olacağını söyledi, Eren şu an mevcut olan Off road sahasında bir takım çevre düzenlemeleri ve parkur başlangıcında bulunan boş alanda çevrede dağınık olarak bulunan yontma taş devri dönemine ait işlenmiş kaya parçalarının bir araya getirilerek bir açık hava müzesine dönüştürülmesi buraya ayrı bir zenginlik katacaktır” dedi.

NUHUN İZİNDE GEZİ PARKURU:

Türkiye’nin çatısı olarak adlandırılan  Ağrı Dağı’nın , insanı kendine çeken ve aşık eden büyülü bir coğrafyası var.   Gittikçe daha çok gitmek istiyorsunuz. Yem yeşil vadileri, eşsiz zirvesi, dik ve sarp buzul kayalıkları, mağaraları, görkemli kanyonları, yüksek platoları, doğal manzarası, ve bir çok uygarlığın izlerini içinde barındıran bir doğa cenneti.

     Doğa tüm güzelliğini burada gösterir. Rengarenk meyve bahçeleri, yol buyunca size eşlik eden kavak ağaçları, Avrupa’nın ve ülkemizin  en yüksek dağı olan Ağrı Dağı dimdik  karşınızda açmış kollarını  sizleri bekliyor.

     Herkes zor parkurlarda yürüyüp, koşamaz. İnsaflı parkurlara da gereksinim var. Bunlardan biri de Iğdır il merkezine sadece 2 kilometrelik uzaklıkta günübirlik mesafedeki ovadan Ağrı Dağı’na doğru uzayıp giden “Nuh’un İzinde Gezi Parkuru”, İrem Bağlarının içinden geçerek Ağrı Dağı Milli parkına kadar uzanan  bu parkurda her yaş gurubu yürüyebilir, koşabilir, hatta bisiklet, fayton ve römorklu gezi turlarına katıla bilir.

      Parkur, masalsı atmosferini biraz da bu İrem bağları ve Ağrı Dağına borçlu. Baharda yemyeşil, sonbaharda ise rengârenk, yüzlerce çeşit kuş türü var. Onların ötüşleri ve yol boyunca dizilmiş yöreye has kavak ve salkım söğüt ağaçları yürüyüşçülere eşlik ediyor.

       Nuh’un İzinde Gezi Parkuru 2017 yılında  İskender Iğdır Ağrı Dağı Dağcılık ve Doğa Sporları Kulübü tarafında yapılan küçük bir çalışmayla   20 kilometre boyunca başlangıç ve yol işaret levhaları yapılmış, 6 km, 9 km ve15 km kısa, orta  ve uzun mesafe olmak üzere 3 ayrı kategoride toplanmıştır.  Parkurlar genellikle stabilize ve patika yollardan oluşuyor. Ayrıca parkurda 25 kilometrelik dağ bisikleti rotası ve bir off road  sahası  mevcut. Rotanın en avantajlı özelliği yılın 11 ayı yürüyüş olanağı sunması.

        İrem Bağlarından Ağrı Dağı Milli Parkına doğru uzanan bu doğa harikası parkur Melekli beldesi CPL Lisesi önünden başlıyor. Parkur başlangıcından 10 dakika sonra İrem bağlarına varırsınız. Tipik bağ evleri, baharda açan rengârenk çiçekler ve can şenlendiren dağ çilekleri rotayı daha da keyifli hale getiriyor.

        Kanal üzerindeki asma köprüden geçip patikayı izleyerek yükselir ve vadiye hakim tepede bulursunuz kendinizi. Rus bucağı denilen bu tepede yontma taş devrinden kalma mağaralar, ve dinazor şeklindeki dev kayaların yanında soluklanmak ve Ağrı Dağı’nın en güzel resimlerini  buradan çekmek için çok  ideal bir nokta. Ardından Ağrı Dağı’na uzanan patika yola yönelirseniz  Dağ Tüm heybetiyle dimdik karşınızda gittikçe daha çok gitmek istiyorsunuz. Yada vadiyle tepelerin birleştiği sırttan Kasımtığı Tepesi’ne doğru devam ederseniz. 4 bin yıllık kaya mezarlarının da görmeniz mümkün. Tekrar geriye dönük İrem bağlarına yol aldığınızda tabelaları takip ederek yaklaşık 1.5 saatlik kolay bir yürüyüşün sonunda Koçtaş,  Gülabı Şah Süreyya Bağları’na ulaşırsınız. Buradan 5 dakika sonra başlangıç noktasına varmanız mümkündür.

Nuh’un İzinde Gezi Parkur’undan Kareler

    Tabiat ananın özenle yarattığı Ağrı Dağının ovayla birleştiği noktada bulunan  İrem Bağları her mevsim birer renk paletine döner, her taraf çiçeklerle bezenir.  İlk baharda doğanın uyanışına burada tanık olmak, 4 mevsim bu güzelliğin içinde yürüyüşler yapmak doğa severlere için  büyük bir ayrıcalık olsa gerek.

AKKOYUNLU KUL YUSUF KÜMBETİ:
M.Ö. 4000 bin yıldan beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı ve tarih boyunca birçok kavimlerin medeniyet ve kültürlerine ev sahipliği yaptığı bilinen Iğdır’da bir çok tarihi yapı bulunmaktadır. Kul Yusuf Kümbetide Iğdır’da bulanan önemli Akkoyunlu eserlerinden birisidir.
Kümbetin Akkoyunlu Uzun Hasan'ın emirlerinden Yusuf Bey adına yaptırıldığı düşünülmektedir. Uzun Hasan 1453-76 yılları arasında bu bölgede hüküm sürmüştür. Bir beylik olan hükümetinin ilk merkezi Diyarbakır idi. Daha sonra Genişleyip güçlenince Tebriz yeğlendi. Bugünlerde bölge Akkoyunlular'dan Uzun Hasan'm oğlu Sultan Yakup ( 1478-1490 ) yönetiminde idi. Kümbet mimari olarakta tamamen Akkoyunlular döneminin mimarisini yansıtmaktadır.

GÖDEKLİ KÜMBETİ

Iğdır ili Aralık İlçesi, Devlet Üretme Çiftliği arazisi içerisinde, (İran Sınırı) yer alan bu Kümbet, 1497-1499 yıllarında Akkoyunlu devletinin başına geçen Gödek Ahmet’in soyundan geldiğine inanılan Akkoyunlu İbrahim Gödekli adına yaptırılmıştır. 14 yüzyılın ortalarında ilhanlılar devletinin çöküşünden sonra 1378-1501 yılları arasında Azerbaycan Oğuz Türklerinin kurduğu Akkoyunlu devletinde 1497 yılında hakimiyete gelen Ahmet bey kısa bacaklı olduğundan Gödek Ahmet lakabıyla anılırdı, 1499 yılında İsfahanda’ki bir isyana müdahale ederken hayatını kaybetmiştir. Gödek Ahmetin ölümüyle çöküş yıllarına geçen Akkoyunlu devletinde parçalanmalar olmuş ve Gödek Ahmet sülalesinden bir kısım kabile Iğdır'ın Aralık İlçesine gelerek bu köyü kurdukları bilinmektedir.
        Kümbet Kuzey güney istikametinde kare planlı olarak inşa edilmiş ve giriş kapısının üzerindeki Osmanlıca kitabede yazılı bulunan Hicri 1322(Miladi 1907) tarihinde Hacı İbrahim adına yapılan kümbetin giriş kapısı güney istikamette olup siyah kesme bazalt taşından inşa edilmiştir. Kümbetin temeli iki sıra taşla esas binanın duvarlarından dışarı doğru çıkıntı yapmaktadır. İki metre yüksekliğinde ve 5,50x5,50 metre çapındaki binanın üstü yarım kubbeli olup, kubbe ile çatının birleştiği yer dışarıya çıkıntı teşkil etmektedir. Güney doğu ve kuzey doğuda birer küçük penceresi bulunan kümbetin içerisi çamurdan basit olarak sıvanmıştır, iç mekan da bulunan üç mezar ve bu mezarlara ait Osmanlıca yazılı üç mermer kitabe bulunmaktadır. Zaman zaman bu mezarlar define arama maksadı ile tahrip edilmişlerdir. Aralık ilçesi Devlet Üretme Çiftliği arazisi üzerinde bulunan kümbetin özellikle dış cephesi oldukça sağlam bir şekilde ayakta durmaktadır. 

ŞAHMARAN TEPESİ VE MAĞARASI:  Iğdır merkeze 5 km uzaklıkta Melekli beldesi sınırları içerisinde  İran, Nahçivan, Ermenistan yolu üzerinde bulunan bu tepe tarihi açıdan oldukça önem arz etmektedir, ayrıca tepenin altında uçsuz bir mağara bulunmaktadır. efsanelere  ve inanışa göre yılanların şahı Şahmeran’ ın yöre halkından birisiyle olan aşkı bu mağarada geçmiştir, Şahmeranın yaşadığına inanılan tepe altındaki mağara 2002 yılında yüzeysel olarak üstü kapatılarak doldurulmuştur. Mağarada yontma taş devrinden kalma  bir çok tarihi ev eşyaları bulunmuş olup bu eşyalara  halen köy evlerinde rastlamanız mümkündür. 

                                             

                

 

                     

                                 

    

.
URUSUN BUCAĞI İREM BAĞI (MELEKLİ) Melekli beldesinde yöre halkınca irem bağı denilen bu tarihi bahçe urusun bucağı mevkiide bulunmaktadır. bu alanda bulunan asırlık tarihi üzüm kalıntıları yöre halkınca hz. Nuhtan kaldığına inanılmaktadır . bu tarihi alan turizm açısından olduukça görmeye değer bir yerdir. bu alanda taşlaşmış dinazor heykelinin yanısıra ilginç mağaralar, endomik bitki türleri, ve ayı, kurt, boz tafşan, kaplunbağa, kirpi yılan ,kartal, bal porsuğu, kertenkele, domuz,baykuş, tilki, çakal yoğun kuş türü ve birçok bukalemun türlerine rastlamanız mümkündür, doğa sporları, fotoğrafçılık ve dağ bisikletiyle uğraşanlar için ideal bir turizm dinlence ve mesire alanıdır. ığdıra sadece 6 km uzaklıktadır. 
    MÖ. Ortadoğu tarihinin en geleneksel kaynağı olarak kabul edilen ve Musa tarafından yazıldığı ileri sürülen Eski Ahid’in (Tevrat) beş kitabından ilki olan Tekvin’de Ararat ilk kez şöyle geçmektedir: “Ve gemi yedinci ayda, ayın on yedinci gününde Ararat Dağları üzerine oturdu” (8. Bap 4. Ayet). Ağrı Dağı’na Ararat denmesi de, Tevrat’ta geçen Ararat Dağları’nın Ağrı Dağı ile aynı sayılmasından kaynaklanmıştır.

    

       

                                    

   

 

AĞRI DAĞI AHURA BUZULU VE ARDİBEHEŞT BAĞI - KARAKOYUNLU / İSLAMKÖY

Ağrı dağı esasen Zerdüş dinine inananları için en kutsal dağ olarak bilinir. Zerdüşt peygambere bu dini oluşturan vahiylerin burada indiğine inanılıyor. 

Zerdüşt , Zerdüştçülük dininin peygamberidir. Bu dinin tanrısı ise Ahura Mazdah’dır. bu dine tanrısının adından dolayı  Mazdeizm de deniliyor. Zerdüşt peygamber   İ.Ö 660-583 yılları arasında yaşamıştır. Zerdüştlerin kutsal kitaplarının adı Avesta’ dır. Bu kitapta tarihte ilk defa cennet cehennem kavramları bulunmakta tanrının şeytanla savaşı anlatılmakta , cinler ve periler kavramları ilk defa Zerdüşt lerin kitabı olan Avesta’ nın Vendidat bölümünde geçmektedir. Ağrı dağı ile birlikte İranın Tebriz şehrinde bulunan Sabalan dağıda Zerdüştler için kutsal sayılmaktadır.

 Zerdüşt peygambere Ahura Mazda (TANRI) tüm buyruklarını  Ağrı dağının doruklarında inzivada iken göndermiştir. Bir çok rivayete göre Tanrı Ahuranın Zerdüşt peygamber için gönderdiği buyruklardan birisi taş üzerinde yazılı olarak bu dağın eteklerinde İslamköy yakınlarında kutsal suyun oluşturduğu göl  içinde bulunmaktadır. Eski kaynaklarda taş üzerinde yazılı tanrının buyruğu şöyle geçmektedir, Humata, Hukhta, Huvarşta yani iyi düşün, iyi konuş ve iyi işler yap. Ayrıca islamköy civarında bulunan ve eski inanışa göre Ardibeheşt yani cennetin cilvesi olarak bilinen Zerdüşt bağının burada olduğuna inanılmaktadır,  bu nedenle Ağrı Dağı ve Karasu çayı Zerdüştler için en kutsal mekanlardan biri olarak bilinmektedir.  Eskiden kadın, erkek ve gençler ibadet aylarında  akın akın Ağrı dağının 3476 metre yükseklikteki Küp gölüne  çıkarlar ve Zerdüşt peygamberin yıkandığına inanılan buz gibi suları olan bu gölde abdest alıp yıkanıp temizlenerek ibadet ve dualar  ederlerdi. Ağrı dağında bulunan küp gölü ve onun devamı olan Karasu çayı Zerdüştlük dinine inananlar için temizlenme ve arınma yeridir.

       Tüm dağlar güzeldir, tüm dağlar kutsaldır İnsanlarca. Her dağ güneşe uzanan bir inanç simgesi olagelmiştir  insanlık tarihi boyunca.Dua edilmiş , saklanılmış, kaçılmış, özgürlük mücadelesini sığınağı olmuştur.

 

ATEŞ KÜLTÜ: 

Esas olarak ateşe üç anlam veriliyordu veya bu anlamlarda ateş kutsanıyordu. Ateşin başlangıcı olarak ev ateşi yani ocak ateşi kabul ediliyordu. İkincisi kurbat ateşi olup, bu ateş devamlı yanan ve kötülükleri uzaklaştırandır. Üçüncüsü ise halk topluluklarınca meydanlarda yakılan ve etrafında eğlenilen,aynı zamanda ateşle temasa gelerek veya bu ateşin içinden geçerek suç ve günah işlemiş olanlar, kime karşı suç veya günah işlemişse onun yakacağı ateşin üzerinden atlayarak   kendini temize çıkarması günahını veya suçunu affettirmesi, yani kendisinin suçsuz ve günahsız olduğunu ispatlaması geleneği bakımından önemliydi. Iğdır ve çevresinde ateş kutsal sayılmakta olup ateşe küfredilmez, su ile söndürülmez, tükürülmez gibi geleneklerin temelinde ateş kültü geleneği vardır.

(KARASU ÇAYI): Iğdırın Karakoyunlu ilçesi Hıdırlı, İslamköy, Bulakbaşı arasında bulunan bu kutsal suyunun kaynağı Ağrı Dağı zirvesinde bulunan Ahura buzulundan gelmektedir, Ağrı Dağının zirvesindeki buzul tüm resmi kaynaklardada Ahura buzulu olarak geçer.

 İSLAMKÖY (KAFİR KÖY):   Eski adı Kafir köy olan  olan bu köyde Eskiden Zerdüş dinine mensup olanların yaşadığı bir köy olarak bilinmektedir.  
bu köy sınırları içerisinde bulunan sulak alan Ahura buzulunun eriyip Iğdır ovasında akarak Karasu çayını oluşturmaktadır, burası  ülkemizin en önemli kuş merkezlerinden ikincisi olarak bilinmekte ve su maymunu (Koypu), sazan, yayın, mercan, balıkları su kaplumbağaları gibi bir çok hayvan çeşitlerini ’de barındırmaktadır.

 KARASU ÇAYI KUŞ CENETTİ: Kuzey Doğa Derneği ve Kafkas Üniversitesinin birlikte yürüttüğü çalışmada Şuana kadar Iğdır Aras nehri ve Karasu çayında  213 kuş türü tespit edildi ki bu da Türkiye'deki 465 kuş türünün en az yüzde 46'sının Yukarı Çıyrıklı köyü ve Karasu çayında  bulunduğu demek oluyor. Iğdır ilinde tespit edilmiş kuş türü sayısı ise 243. Bu da Türkiye kuş türlerinin yarısından fazla. Daha fazla araştırmayla bu sayının 250'yi geçeceği ve 300'e yaklaşacağı tahmin ediliyor.    

Bİ ZAMANLAR IĞDIRA DAMGASINI VURAN PRENSES  SÜREYYA İSFENDİYARI

       1956 yılında İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin Türkiye ziyaretide kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı.   Güzelliği ile dillere destan eşi prenses Süreyya ile birlikte Türkiyeye gelen Rıza Pehlevi'nin  eşinden Türk basını Zümrüt gözlü süreyya olarak bahsederken, o dönemler Iğdır da yeni doğan kız çocuklarının ismi ise Süreyya oldu. Hatta o dönemler Iğdır pazarlarında en çok satılan tepsileri Prenses Süreyya’nın resimleri süslüyordu.

      Rıza şahın Türkiye ziyareti esnasında  Mustafa Kemal Paşa’nın iyi ilişkiler neticesinde İran’dan aldığı (16 km lik toprak) Dilucu bölgesindeki su kaynağını gören Prenses Süreyya bu sudan içer ve Şah Rıza Pehlevi’den buraya bir çeşme yaptırmasını ister.  Bunun üzerine Rıza şah güzel eşinin adını ölümsüzleştirmek için bu kaynak üzerine  bir çeşme yaptırır ve Süreyya Çeşmesi adını vererek Türkiye’ye hediye eder.

Ağrı dağının zirvesinden çıkıp Cehennem vadisini geçerek Türkiye İran sınırını belirleyen bu kaynak suyu ile ilgili bir çok hikayeler anlatılmaktadır.  Yöre halkınca efsunlu olarak kabul edillen bu sudan içene veya içine girip yıkananlara sonsuz gençlik ve güzellik bahşedildiğine inanılır. Bu kutsal suyun hastalıkları iyleştirdiğine inanıldığı gibi Türk Bengisu olarak da bilinmektedir,

 Iğdır’da anlatılanlara göre prenses Süreyyanın güzlliğini bu sudan aldığı. Kimilerine göre ise Şahın ailesine erkek çocuk doğuramadığı için saray çevresinde istenmeyen kadın olarak ilan edilen güzeller güzeli Prenses süreyyanın Anne olabilmek ümidiyle  bu suda yıkandığı söylenmektedir.

Melekli Ata ocağı

İRAN ŞAHININ 1934 IĞDIR GEZİSİ   

Mustafa Kemal Paşa, dış politikasının temelini tüm devletlerle iyi ilişkiler üzerine kurmuştur. İran ile olan ilişkilerde ise, diğer devletlere göre daha hassas davranmıştır. İran Şah’ı Rıza Pehlevi, Türkiye’nin dostane ve samimi tavrına aynı hassasiyette karşılık vermiştir. İki ülke arasında yaşanan yakın ve dostane ilişkiler Rıza Şah’ın Türkiye ziyareti ile perçinlenmiştir. Mustafa Kemal Paşa, Şah’ın ziyareti için özel olarak hazırlanmıştır. Şah’ın bu ziyareti Türk ve İran kamuoyunda büyük ses getirmiştir. Türk basını yaşanan bu tarihi ziyaretin her anını takip etmiş ve Türk halkı ile de paylaşmıştır. Cumhuriyet gazetesi bu ziyareti yakından takip eden gazeteler arasında yer almıştır. 10 Haziran ile 6 Temmuz tarihleri arasında gerçekleşmiş olan gezi boyunca Şah’ın yapmış olduğu tüm şehir ziyaretleri, konuşmaları ve halkın Şah’a karşı göstermiş olduğu davranışlar haberlerde yerini almıştır.

Gazetenin 10 Haziran tarihli nüshasında Şahın Türkiye’ye geleceği “Rıza Şah Hazretleri’ni Bu Sabah 10’da Hududumuza Dâhil Oluyorlar” şeklinde manşetten verilmiştir. Ayrıca sınırda yapılmış olan hazırlıklara değinen haberde, Gürcübulak’ta Kolordu tarafından 12 metre genişliğinde, 6 metre yüksekliğinde muazzam bir Tak yapıldığını, takın bir tarafı Türk diğer tarafı İran renkleri ile boyanmış olduğunu ve Takın üzerinde acemce “Hoş Geldiniz” yazıldığı haberde vurgulanmıştır.49 Şahın Türkiye’ye girişinden itibaren yaşananları gün be gün manşetine aktaran gazete 11 Haziran tarihli “Karşılama Merasimi Çok Parlak Oldu, Öğle Yemeği Beyazıt’ta Yiyen Rıza Şah Hazretleri’ni, Dün 16 Da Iğdır’a Muvasalat Ettiler, Geceyi Iğdır’da Geçirdiler” manşetinde karşılama merasiminin ayrıntıların vermiştir. Habere göre; Şah’ı karşılama merasiminde; 3. Ordu müfettişi Birinci Refik Ali Sait Paşa, Kolordu Kumandanı Kemal Paşa ve Hükûmet namına Beyazıt Valisi İmadettin ve Hariciye Vekâleti üçüncü daire şefi Kemal Bey bulunmuştur. Karşılama da, 21 top atışı yapılmıştır. Şah’ın istirahat etmesi için takın yanına bir otağı kurulmuştur. Askeri teftişin ardından otağının önünde bulunan direğe İran bayrağı çekilmiştir. Otağ ve civarı İran ve Türk bayrakları ile süslenmiştir. Burada dinlendikten sonra Iğdır’a hareket eden Şah 16.00 da Iğdır’a varmıştır. Şah kaza hududunda askeri birlik tarafından karşılanmıştır. Iğdır’da fabrikatör Ali Bey’in köşkünde ikamet etmişlerdir. 16.30 da Ali Bey ile görüşen Şah şöyle bir konuşma yapmıştır; millî mücadele yıllarında memleketimize yararlılık gösterdiğinizi işittim o yüzden sizinle görüşmek istedim. Evinizi bana bırakmanızdan dolayı teşekkür ederim. Ali bey de bu konuşmaya karşılık Şah’a teşekkür etmiştir.50 “Büyük Misafirimiz Kars’ta” başlıklı haberiyle Şah’ın Kars ziyareti ile ilgili bilgilere haberin devamında yer verilmiştir. Kars’a hareketi ve izlenen yol güzergâhı ayrıntısı ile verilmiştir. Iğdır’dan Kağızman’a kadar olan yolculuk esnasında Aras nehrinin kenarında inerek Türk- Rus sınırını teşkil eden baraj hakkında 3 ncü ordu müfettişi Ali Sait Paşa tarafından verilen izahatı dinlemiştir.

Rıza Pehlevi’nin Türkiye ziyareti ikinci dünya savaşı öncesi bağımsız devletler olarak var olmaya çalışan Türkiye ve İran’ın, birbiri ile yakınlaşma çabalarının somutlaştığı önemli bir diplomatik olaydır. Ortadoğu’da istikrar arayışlarının belirleyici olduğu ve iki ülkede geniş kapsamlı modernleşme süreçlerinin uygulandığı bir dönemde, Türkiye ve İran’da yeni kurulan rejimlerin, geçmişten gelen gerginlikleri giderme konusundaki iradeleri, karşılıklı ilişkilerdeki sorunların aşılmasını sağlamış, böylelikle Rıza Pehlevi’nin 27 gün süren uzun ziyareti mümkün olmuştu. Bu ziyaretin siyasi ve ekonomik yönlerini doğru biçimde değerlendirebilmek için özellikle, 2.Dünya Savaşı’na giden siyasi ortamda, Avrupa’da değişen dengeleri, İngiltere’nin Ortadoğu bölgesindeki çıkarları doğrultusunda izlediği politikaları ve iki ülkede gerçekleştirilen modernleşme süreçlerini ele almak gerekir.

Kaynak :  Suna ALTAN (ORCID: 0000-0002-7388-3014) Ankara Üniversitesi - Ankara

IĞDIR’DA ŞAH AĞACI (BEY AĞACI) GELENEĞİ

   İnsan oğlu, hiçbir zaman teknolojinin tamamen boyunduruğu altına girmemiş, sosyal

değişmelere tabi olarak örf, adet ve geleneklerinide büyük oranda yaşatmaya çalışmıştır.

     Günümüzde hızlı kentleşmeyle birlikte bazı geleneklerin uygulanma bakımından her nekadar zayıfladığını görsekte bir çok ritüellerin bazen kabuk değiştirerek bazen ise özünde kalarak günümüze kadar hala güçlü bir şekilde yansıtıldığını görüyoruz.

    Iğdır yöresinde’de binlerce yıldır yaşatılan bir çok gelenek ve görenekler vardır. Nevruz bayramı, Ölüler bayramı, Koç katımı, Çile bayramı Toy (düğün)  gibi geleneklerde Iğdır’da yaşatılan köklü Orta Asya kültüründen bazılarıdır.

   Geleneksel Iğdır düğünleri’de Kelmeleşme, Kız isteme, Belge (Küçük nişan), Büyük nişan, Bayramlık, Çeyiz (Paltar biçti), Kına, Şah kaldırma, Toy (düğün), Şabaş, Gelin götürme, Üze çığma, gelin görme ve gonah çağırma gibi birçok aşamalardan oluşmaktadır.

    ŞAH AĞACI: Geleneksel Iğdır düğünlerinde bir ağaç süsleme geleneğidir. Yörede Şah ağacı, Şah kaldırma yada bey ağacı olarak adlandırılan bu ağaç bolluk, bereket ağız tadı ve üremeyi simgelemektedir.   Düğün öncesi Damat ve Gelinin yakın arkadaşları tarafından hazırlanan bu ağaç tahta yada herhangi bir ağaç dalından yapılır, ağaç genelikle yedi yada dokuz daldan oluşmaktadır. üstünde ayna, mum, el işleri, renkli kumaşlar, şeker, meyvelerin yer aldığı bir düğün süsüdür. İtina ile hazırlanan bey ağacını, kına gecesi en önde sağdıç solduc’un taşıdığı Şah ağacı, onun arkasında damat ve sonrasında’da şah alayını oluşturan  gençler eğlenceler eşliğinde gelin evine götürülerek kız tarafına başlarının üstünde teslim ederler, Şah ağacı, tüm bu uygulamalar sırasında asla şahı kaldıran kişi tarafından baş hizasından aşağı indirilemez. gelinin annesi ve babası ya da düğünde bulunan konuklar karşılıklı olarak yöresel oyunları oynarlar. evden çıkmadan önce şah ağacının üzerine kırmızı bir duvak atılır, Şah alayının içinde olmazsa olmazlardan biri de aynadır, bir kişi tarafından şah ağacının yakınlarında ayna tutulur. Şah gelin evine varıncaya kadar önüne kimse geçemez ve vardığında şah karşılama gerçekleştirilir. Şah alayına yol boyunca meşale ve mumların ateşiyle eşlik edilir.  Gelinin yakın arkadaşları tarafından hazırlanan kız şahı ise damat tarafına Türkü ve maniler eşliğinde teslim edilir. Şah ağacını taşıyan kişiye bir hediye verilir. Bu gelenek gelin ve damat ailesinin evine tatlılık, şirinlik götürülmesi amacıyla yapılıyor. Damat ve gelinin sağdıç ve solduçları tarafından hazırlanan bu bezekli ağaçlar daha sonra aynı kişiler tarafından gelin ve damata hediye edilmek üzere düğün günü tören alanına getirilerek baş köşede yerini alırlar. Şah bezemenin masrafları ise sağdıç tarafından karşılanıyor.  Ayrıca şah ağacıyla birlikte damat evinden kız evine götürülen horoz, kız evinden hediye edilen tavukla takas edilmesi geleneği’de yörede yer yer yaşatılmaktadır. Yaşlı bir kadın tarafından tavuğun başı kanat altına alınır ve gelin damatın başında üç kere dolandırılır buna yörede “Kakma” derler, bu ritüelde gelin ve damadın etrafını sardığı vehmedilen kötü ruh ve uğursuzlukların uzaklaştırıldığına inanılır. Yine yaşlı kadınlar tarafından gelin ve damadın etrafında nazardan korunmak için üzerlik otundan tütsüler dolaştırılır.

      Iğdır’da yaşatılan Şah kaldırma geleneğinin geçmişi 13'nci asra kadar uzanmakla birlikte eski Türk kültüründe kağan olma töreniyle de büyük benzerlik göstermektedir.

       Eski Türklerde Şah olarak ithaf edilen kişiler oldukça önemli kişilerdir, bu nedenle düğünü olan kişilerde meclisin en önemli kişisi sayıldığından Şaha benzetilmesinden, Kaldırma sözü ise yine eski Türklerde evlenen kişilerin bir tür kutsallaştırma tanrıdan kut alma süreci ritüellerinden kaynaklandığı bilinmektedir. Eski Türk inancında ağacın Tanrı ile insan arasında bir bağ kurduğuna inanılmakta ve şah ağacının yukarı doğru kaldırılması ile düğünün Tanrı kabulüne bir sembol ile sunulduğu düşünülebilir.

Şah kaldırma geleneğinde yapılan bir başka uygulama ise bolluk ve bereket simgesi olan Saçı saçma geleneğidir, gelin, oğlan evine geldiği zaman başından buğday arpa, kuru üzüm ve şeker atılmaktadır. Serpilen buğday, para ve arpa ile gelinin yeni evine bereket getirmesi, kısmetinin bol olması, çocuklarının olması, üzüm ve şeker ile gelinin yeni evinde ağız tadının iyi olması anlamını taşımaktadır. C. Oluz - Melekli Ata Ocağı Kültür ve sanat evi

Kaybolan geleneklerimiz

BARIŞMA YOLU

Tüm inanışlara göre hayat doğumla başlar ve ölümle biter.  Ebedi hayattan daimi hayata geçişin bir durağı sayılan ölüm, kimilerine göre bir son kimilerine göre ise bir başlangıçtır.

  Ölümden sonra hayatın devam ettiği inancıyla ölen insanlara mezar açmak, o mezarlar üzerine hayat taşı dikmek sadece o insanların bir taşla da olsa uzun bir süre anılması içindir.

Hiç ölmeyecek gibi yaşamak sözü ne kadar da çekici değimli, oysa hayatın koşturmacasına kapılıp giderken aklımıza dahi gelmeyen ölüm, ancak ya hasta olduğumuzda ya da yakınlarımızdan birini kaybettiğimizde ilk aklımıza gelir ve korkutucu yüzünü bizlere göstermeye başlar.

    Mutlak eşitliğin sağlandığı yegane yerlerden biri olan mezarlıklar ise geride kalanlar için sadece bir ziyaret ve hatırlama yeridir. Siz bakmayın bazılarının eşitliği bozmak için yaptırdığı şatafatlı mezarlara,  kalan da biliyor yapılan bu şatafatın ölen kişiye hiçbir faydasının olmadığını.

     Herkesin en az bir yakınının bulunduğu mezarlıklar, İnsan oğluna ölümü hatırlatan en önemli unsurlardan biri olarak kabul edilmiş hatta mezarlığa giden yollarda daima ölüme bir adım ötede olduğumuzu hatırlattığı için tarih boyunca önemsenmiş ve anlamlandırılmıştır. Bu nedenle Mezarlığa giden yollar geçmiş zamanlarda barışma yolu olarak belirlenmiştir.  Geçmiş zamanlarda tüm günleri kapsayan bu gelenek Iğdır yöresinde ölübayramında yöre halkının topluca mezarlıklara gittiği bu yollarda yer yer yaşatıldığı anlatılmaktadır. Kaybolmaya yüz tutmuş bu geleneğe göre eğer küs olanlar bu yolda bir birleriyle karşılaşırlarsa kırgınlıkları bir kenara bırakıp mutlaka bir birlerine selam vermek zorundalarmış.  Ölüme bir adım ötede olan bu yollar küs olanlarında barışmaları için attıkları ilk adıma vesile olurmuş.

 Bu gelenek derki hepimizin er geç gideceği yer burasıdır, dünya malına tamah edip bir birinizi boşu boşuna kırmayın  mal sevgisinin olduğu yerde bütün sevgilerde biter, kötülüklerden uzak durun, iyilik, doğruluk ve güzelliklerden yana olun, geçmişte yaşanan bir takım olayları unutun ve ölümü hatırlayın,   Ölüm yoksa hayat da yoktur. Ölümle irtibatlı değilseniz hayattan da kopuksunuz demektir.  Yüzyıllar öncesi ölümü hatırlatmak adına Yunus şöyle seslenmiştir bizlere “İşbu söze Hak tanıktır, bu can gövdeye konuktur.” Bu köklü geleneğin yöremizde yeniden yaşatılması ümidiyle..

Melekli Ata ocağı          

IĞDIR ÖLÜLER BAYRAMINDA OKUNAN MEZARLIK DUASI

Ey bağışlaması ve ihsanı sonsuz olan Allah’ım,

Hakk’a yürüyen cümle ölenlerimizin ayıplarını ört, kalplerini pak, günahlarını af, topraklarını bol, ruhlarını şad eyle!

Ey yeri ve göğü yaratan, gizli ve açık her şeyi hakkıyla bilen Allah’ım, Hakk’a yürüyen canlarımızdan şefâatını esirgeme!